ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ MONOPOLY: ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΝΟΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η "ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΕΝ ΠΤΩΧΕΥΕΙ ΠΟΤΕ" !!!

 

Μια μέρα, κατά τη διάρκεια του lockdown, είχαμε μαζευτεί σπίτι κάποιοι φίλοι και -πώς τό ‘φερε- μας ήρθε να παίξουμε Monopoly να θυμηθούμε τα παλιά. Φάγαμε τρεις ώρες γεμάτες πάθος, βρισίδια και τσακωμούς σ’ ένα παιχνίδι βίαιο τελικά. Να σωρεύουμε πλούτη για τα οποία ήμασταν περήφανοι και, παφ, με μια ζαριά, να πηγαίνουμε φυλακή, να χάνουμε λεφτά, σπίτια, ξενοδοχεία. Εντάξει, γελάγαμε κιόλας, αλλά παίρναμε και μια ιδέα για το πώς είναι όταν δεν είναι αστείο.

Ποιος, όμως, είχε την ιδέα αυτού του ωμού κοινωνικού παιχνιδιού; Η Monopoly κυκλοφόρησε στις 5 Νοεμβρίου του 1935 από τους αδελφούς Πάρκερ. Έκτοτε, 200 εκατ. εργοτεχνημάτων πουλήθηκαν σε πάνω από 80 χώρες. Το πλέον ευπώλητο παιχνίδι της ιστορίας.

Ο πραγματικός εφευρέτης είναι μια κυρία Κουακέρων που άκουγε στο όνομα Lizzy Magie Philips.

Για χρόνια, ο κόσμος πίστευε ότι η ιστορία της δημιουργίας του είχε ως εξής: στις αρχές της δεκαετίας του ’30 στις ΗΠΑ έχουμε οικονομική ύφεση. Λεφτά δεν υπάρχουν, ούτε δουλειά ούτε μέλλον. Εκείνον τον καιρό, ένα σωρο παιδιά εργάζονταν, μέρος του ενεργού πληθυσμού. Και δεν είχαν παιχνίδια.

Νά ‘σου, λοιπόν, στο Ατλάντικ Σίτι της Φιλαδέλφειας, κάποιος άνεργος, ονόματι Charles Darrow, ν’ αναρωτιέται τι μπορεί να σκαρώσει και επινοεί τη Monopoly. Κλείνει ραντεβού με την κατασκευάστρια παιγνίων Parker Brothers, ρίχνουν το προϊόν στην αγορά και γίνονται αμφότεροι εκατομμυριούχοι. Όπερ σημαίνει $ 40 δις κατ’ έτος, περισσότερα κι από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα.

Αυτή είναι η επίσημη ιστορία που περικλείεται σε κάθε συσκευασία του παιχνιδιού μαζί με τις οδηγίες. Στην πραγματικότητα, μόνο ένα μέρος της είναι αλήθεια. Γιατί δεν είναι ο Ντάροου που επινόησε το παιχνίδι. Αυτό κυκλοφορούσε ήδη μεταξύ των πανεπιστημιακών κύκλων και των «πολιτικά συνειδητοποιημένων» της Ανατολικής Ακτής. Υπήρχαν πολλές παραλλαγές. Ο Ντάροου επέλεξε μία και την παρουσίασε ως δική του.

H Lizzy Magie Philips ήταν αυτή που σκαρφίστηκε πρώτη το παιχνίδι.

Ο πραγματικός εφευρέτης είναι μια κυρία Κουακέρων που άκουγε στο όνομα Lizzy Magie Philips. Στρατευμένη φεμινίστρια και οπαδός του Henry George, δημοσιογράφου, πολιτικού και οικονομολόγου. Ο οποίος στο Progress and Poverty του 1879 υποστήριζε ότι οι κυβερνήσεις δεν είχαν το δικαίωμα να επιβάλουν την εργασία και πως ένας ενιαίος φόρος επί της εγγείου ιδιοκτησίας μπορούσε να εξισορροπήσει τα υπέρμετρα κέρδη των γαιοκτημόνων. Η Ελίζαμπεθ καταθέτει την πατέντα το 1904, 30 χρόνια πριν από τον Ντάροου.

Τι λένε οι σημερινές οδηγίες χρήσης: «Η τράπεζα δεν πτωχεύει ποτέ». Μπορεί και τυπώνει χρήμα κατά το δοκούν.

Ονομαζόταν τότε The Landlord’s Game («To παιχνίδι των γαιοκτημόνων»). Κοπιαρίστηκε του κερατά κι η δημιουργός του είναι ζήτημα αν έβγαλε πάνω από $ 500 απ’ όλη αυτήν την ιστορία. Αυτό που ήθελε να καταδείξει είναι το τι συμβαίνει έτσι κι αφήσεις τον καπιταλισμό ανεξέλεγκτο. Να καταγγείλει την αντικοινωνική σπέκουλα και τα μονοπώλια. Το παιχνίδι της ήταν ιδεολογικό.

Φυσικά, όλ’ αυτά είναι πολύ πιο σύνθετα στην πραγματική ζωή. Όμως, από τη μεριά της επρόκειτο για μανιφέστο. Γιατί στις Ηνωμένες Πολιτείες του τέλους του 19ου αι. μόνον ένας μικρός αριθμός οικογενειών ελέγχει τις υποδομές και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας: οι Carnegie το ατσάλι, οι Vanderbilt τους σιδηροδρόμους, οι Rockefeller το πετρέλαιο και πάει λέγοντας.

Αρχικά το επιτραπέζιο ονομαζόταν «The Landlord’s Game» («παιχνίδι των γαιοκτημόνων»). Φωτογραφία: nytimes.com.

Αυτή ήταν και η διαφορά του δικού της παιχνιδιού σε σχέση μ’ αυτό του σήμερα: μπορούσες να αποφασίσεις να παίξεις με τους αντιμονοπωλιακούς κανόνες. Στην περίπτωση αυτή, τα νοίκια δεν τα προσποριζόταν ένας και μόνον παίκτης, αλλά πήγαιναν σε κοινό ταμείο. Πράγμα λιγότερο ανθρωποφαγικό, αλλά και πολύ λιγότερο διασκεδαστικό. Γι’ αυτό και δεν έπιασε.

Τι λένε οι σημερινές οδηγίες χρήσης: «Η τράπεζα δεν πτωχεύει ποτέ». Μπορεί και τυπώνει χρήμα κατά το δοκούν. Πράγμα που θυμίζει την κρίση του 2008 και το πώς η αμερικανική κυβέρνηση έσωσε τα «ιδρύματα» παροχεύοντας δισεκατομμύρια δολάρια, καθότι «too big to fail». Στην ίδια λογική, στη Monopoly, μπορούμε να έχουμε μια «κρίση στην αγορά κατοικίας», αλλά αυτή συμβαίνει όταν η τράπεζα δεν έχει σπίτια ή ξενοδοχεία να πουλήσει, και όχι γιατί κατέρρευσε η αγορά ακινήτων.

«Τίποτα δεν είναι βέβαιο σ’ αυτόν τον κόσμο, έλεγε ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, πέρα από το θάνατο και τους φόρους». Το ίδιο και στη Monopoly, όπου η επιβολή δασμών αγγίζει το 10% επί του ενεργητικού. Οι πλούσιοι, ωστόσο, μπορούν να τη γλιτώσουν, καταβάλλοντας λεφτά στην τράπεζα. Μιλάμε για φορολογικό παράδεισο!

Tα αδέλφια Πάρκερ σε μια από τις ελάχιστες φωτογραφίες τους που έχουν διασωθεί (Φωτογραφία: thighswideshut.org).

Το παιχνίδι προκρίνει απροσχημάτιστα τη συγκέντρωση πλούτου. Δεν διδάσκει ηθική. Μετά από μερικούς γύρους, το χρήμα σωρεύεται στα χέρια ενός-δύο παικτών. Μια απόσταση που διευρύνεται με κάθε ζαριά, όπως ακριβώς σήμερα το 1% του πληθυσμού κατέχει περισσότερο πλούτο απ’ όλον τον υπόλοιπο κοσμάκη.

Πληθωρισμός δεν υφίσταται, οι διακυμάνσεις της τιμής δολαρίου και πετρελαίου δεν επηρεάζουν την αγοραστική δύναμη.

Αν κάποιος βρεθεί στη φυλακή, αρκεί να σκάσει λίγα καφετιά για να ξαναδεί το φως –όσα για να προσλάβει έναν καλό δικηγόρο. Οι υπόλοιποι μένουν πίσω από τα σίδερα για τρεις γύρους (εκτός κι αν φέρουν διπλές). Η Δικαιοσύνη είναι αδέκαστη.

Εντάξει, δεν βρίσκουν όλες οι όψεις του παιχνιδιού το αντίστοιχό τους στην πραγματική οικονομία. Πληθωρισμός δεν υφίσταται, οι διακυμάνσεις της τιμής δολαρίου και πετρελαίου δεν επηρεάζουν την αγοραστική δύναμη και ουδείς θα σας εμποδίσει να κτίσετε ένα κόκκινο ξενοδοχείο σε προάστια με πράσινα σπιτάκια. Και το κυριότερο: Άπαντες ξεκινούν να παίζουν με ένα σεβαστό αρχικό κεφάλαιο και τα ζάρια είναι ίδια για όλους. Στη ζωή, δεν τα φέρνει έτσι η τύχη και στη Monopoly δεν υπάρχουν κληρονομιές.

Συλλεκτική έκδοση με τον υπερπράκτορα 007 (Φωτογραφία: coleka.com).

Φέτος(σ.σ. 2021), το παίγνιο και η μυστακοφόρος μασκότ του θα γιορτάσει τα 85 χρόνια του. Αντιπροσωπεύοντας το 30% των κοινωνικών παιχνιδιών που βγαίνουν στο εμπόριο.

Στις μέρες μας, οι προτεστάντες απογύμνωσαν το παιδικό παιχνίδι από τη θρησκεία του, αλλά κράτησαν την ηθικολογία της τιμωρίας. Τα παιχνίδια παντός είδους υποτίθεται πως προετοιμάζουν τα μειράκια για την είσοδό τους στην ενήλικη ζωή. Οι γονείς χρησιμοποιούν μηχανάκια για να διδάξουν στα βλαστάρια τους (εν ολίγοις) την τεχνολογία της φωτιάς. Άλλοι, τους δίνουν κούκλες, για να τους μάθουν ραπτική και οικοκυρικά.

Παρά το γεγονός ότι όλα αλλάζουν, παραδίδουμε τα ίδια παιγνιώδη μαθήματα, αλλά δεν θυμόμαστε τι μας διδάσκουν.

Του Γιώργου Κωνσταντινίδη

ΠΗΓΗ

https://www.andro.gr/apopsi/monopoly-birthday/