ΤΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΙΟΥΣ-ΧΙΜΑΙΡΕΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ !!!

των Kiran Stacey (Ουάσινγκτον) και 

Izabella Kaminska (Λονδίνο),

Financial Times


Ένα σαββατόβραδο του Νοεμβρίου του 2013, ένας ερευνητής στο υψίστης ασφαλείας κέντρο έρευνας της γρίπης Influenza Research Institute στο Μάντισον του Ουισκόνσιν, έκανε αυτό που οι επιστήμονες που εργάζονται εκεί φοβούνται περισσότερο απ’ όλα. Κατά λάθος τρύπησε το δάκτυλό του με μια βελόνα που περιείχε έναν δυνητικά θανατηφόρο ιό γρίπης και έβγαλε αίμα.

Αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο, ο επιστήμονας ψέκασε αμέσως το δάκτυλό του με απολυμαντικό και το έβαλε κάτω από τρεχούμενο νερό. Στη συνέχεια τον συμβούλευσαν να πιέσει την πληγή σε μια προσπάθεια να βγάλει το μολυσμένο αίμα.

Ο ερευνητής δεν έχει ταυτοποιηθεί, η ιστορία του, όμως, περιγράφεται λεπτομερώς στις σύγχρονες εκθέσεις εργαστηριακής ασφάλειας που έχουν δει οι Financial Times. Του είπαν να φορέσει καινούρια γάντια, να κάνει ντους και να απομονωθεί. Εν τω μεταξύ, η οικογένειά του παρέμεινε σε ξενοδοχείο για μια εβδομάδα προκειμένου να μπορέσει να μπει ο ερευνητής σε καραντίνα μόνος στο σπίτι του.

Το στέλεχος της γρίπης στην υπόθεση αυτή δεν ήταν ένας κανονικός εποχικός ιός. Το περιεχόμενο της σύριγγας είχε δημιουργηθεί τεχνητά στο εργαστήριο του Ουισκόνσιν, με τη συνένωση μιας μεταλλαγμένης εκδοχής της γρίπης των πτηνών H5N1 με μια πιο συνήθη ανθρώπινη εκδοχή της. Και δεν ήταν το πρώτο ατύχημα που συνέβη στο εργαστήριο. Μόλις μια εβδομάδα νωρίτερα, αναφορές που είχαν δει οι FT έδειχναν πως επιστήμονας είχε χύσει υγρό που περιείχε τον ιό H5N1.

Ο H5N1 είναι γνωστό πως είναι απίστευτα επικίνδυνος: το 60% των ανθρώπων που μολύνονται, πεθαίνουν. Το μόνο θετικό είναι πως δεν μπορεί να εξαπλωθεί εύκολα μεταξύ ανθρώπων. Ωστόσο, ο ιός της γρίπης που δημιουργήθηκε στο εργαστήριο του Ουισκόνσιν αναπαρήχθη αρκετά γρήγορα ώστε να εξαπλωθεί σε κουνάβια μέσω αερομεταφερόμενων σταγονιδίων που εισέπνευσαν. Αν ίσχυε το ίδιο και για τους ανθρώπους, όπως προειδοποίησε η ομάδα έρευνας, θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμια πανδημία.

Μέχρι το 2013 αυτού του είδους τα πειράματα –όπου ένας παθογόνος οργανισμός ενισχύεται για να αυξηθεί η μεταδοτικότητά του ή η ικανότητά του να προκαλεί ασθένεια- σπανίως διεξάγονταν σε τόσο δυνητικά επικίνδυνους ιούς. Ο Yoshihiro Kawaoka, επικεφαλής του εργαστηρίου στο Ουισκόνσιν, είχε αποκαλύψει δημοσίως μόνο πως θα μπορούσε να κάνει τέτοια περίπλοκη εργασία «αυξημένης λειτουργικότητας» (gain-of-function) σε ιούς, δυο χρόνια νωρίτερα, προκαλώντας έντονη ανησυχία σε ορισμένους συναδέλφους του.

Η αιτιολογία που δόθηκε για την εργασία είναι πως μέσω της επέμβασης στη γενετική σύνθεση ορισμένων ιών και της απομόνωσης μεμονωμένων χαρακτηριστικών, οι επιστήμονες μπορούν να βρουν τι είναι αυτό που τους καθιστά πιο θανατηφόρους, και πώς μπορούν να αναγνωρίσουν μελλοντικές απειλές. Πολλοί που εργάζονται στον κλάδο λένε πως οι φαρμακευτικές εταιρείες θα δυσκολεύονταν πολύ περισσότερο να δημιουργήσουν εμβόλια και θεραπείες κατά της Covid-19, για παράδειγμα, χωρίς εργασίες «αυξημένης λειτουργικότητας» σε ιούς Sars, που βοήθησαν να εξηγηθεί πώς επηρεάσουν τα ανθρώπινα κύτταρα. Και επιμένουν πως αυτό μπορεί να γίνει με ασφάλεια.

Το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον είπε πως «από τότε που ξεκίνησε η εργασία στο εργαστήριο του Δρ. Kawaoka –το Influenza Research Institute- το πανεπιστήμιο έχει υιοθετήσει, δημιουργήσει και εφαρμόσει συστήματα και διαδικασίες ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στα υψηλότερα πρότυπα βιοασφάλειας».

Αλλά η αλληλογραφία μεταξύ του πανεπιστημίου και του National Institute of Health, που χρηματοδότησε το πρόγραμμα και το επέβλεπε, δείχνουν πως κυβερνητικοί αξιωματούχοι ανησυχούσαν πολύ για τα πρωτόκολλα ασφαλείας μετά τα ατυχήματα στο εργαστήριο του Kawaoka.

Στις επιστολές, που δόθηκαν στους FT στο πλαίσιο του Freedom of Information Act, αξιωματούχοι του NIH προσδιορίζουν αρκετά προβλήματα στις πρακτικές του εργαστηρίου, περιλαμβανομένης κατ’ αρχάς της χρήσης βελόνας, και του γεγονότος πως επετράπη στον ερευνητή να μπει σε καραντίνα στο σπίτι του.

Δεν υπήρξαν μολύνσεις που να προκλήθηκαν ως αποτέλεσμα των περιστατικών στο Ουισκόνσιν, ενώ και οι δυο ερευνητές ήταν καλά. Αλλά ένας μικρός αριθμός πολιτικών και αξιωματούχων των υπηρεσιών πληροφοριών αναρωτιούνται εάν ένα τέτοιο ατύχημα στην άλλη πλευρά του κόσμου θα μπορούσε να είχε πυροδοτήσει την πανδημία της Covid-19.

Αν και οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν πως ο ιός πρωτομόλυνε τους ανθρώπους μέσω ζώων, ορισμένοι –περιλαμβανομένης μιας αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών που δεν κατονομάζεται- πιστεύουν τώρα πως πιο πιθανό είναι η πανδημία να προήλθε από αυτού ακριβώς του είδους την έρευνα, που διενεργούσε το Wuhan Institute of Virology, παγκόσμιος ηγέτης στην «απόκτηση λειτουργικότητας» στους κορωνοϊούς.

Μεταξύ του 2015 και 2020, το εργαστήριο της Γουχάν έλαβε περίπου 600.000 δολάρια από χρήματα Αμερικάνων φορολογούμενων μέσω ενός τρίτου οργανισμού που ονομάζονταν EcoHealth Alliance, τον οποίον διαχειρίζονταν ο Βρετανός επιστήμονας Peter Daszak. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει δαπανήσει πολύ μεγαλύτερα ποσά για τέτοιες εργασίες εντός των ΗΠΑ.

Ανάλυση των FT επί των δημοσίως διαθέσιμων στοιχείων, υποδηλώνει πως η αμερικανική κυβέρνηση έχει δαπανήσει πάνω από 30 εκατ. δολάρια τα τελευταία 15 χρόνια σε εγχώριες έρευνες που θα μπορούσαν εύλογα να χαρακτηριστούν από την αμερικανική κυβέρνηση ως έρευνα «αυξημένης λειτουργικότητας» σε παθογόνους οργανισμούς που θα μπορούσαν δυνητικά να προκαλέσουν πανδημία. Η διαμάχη αναφορικά με το τι συνέβη στη Γουχάν σημαίνει πως αυτή η εργασία στις ΗΠΑ πλέον εξετάζεται πιο εξονυχιστικά από ποτέ.

«Πιστεύω πως αυτό είναι ο πιο επικίνδυνος επιστημονικός τομέας στον κόσμο», ανέφερε ο Richard Ebright, καθηγητής χημικής βιολογίας του Rutgers University. «Δεν έχει σημασία εάν η Covid-19 διέρρευσε από την Γουχάν. Και μόνο το να γνωρίζουμε πως μπορεί να διέρρευσε, θα έπρεπε να είναι αρκετό για να αλλάξουμε την προσέγγισή μας».

Την ίδια άποψη έχουν και άλλοι στον κλάδο. «Είναι θέμα χρόνου κάποιος από αυτούς τους παθογόνους οργανισμούς να ξεφύγει από κάπου» ανέφερε η Alina Chan, μοριακή βιολόγος στο Broad Institute του MIT. «Η διενέργεια τέτοιων ερευνών σε μια πυκνοκατοικημένη πόλη, όπως συμβαίνει με ορισμένους ερευνητές, είναι σαν να ρίχνεις σπίρτο στο δάσος εν μέσω ξηρασίας».

Ιοί που προσαρμόζονται

Ο Kawaoka ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που έδειξαν πως η γενετική σύνθεση της γρίπης των πτηνών θα μπορούσε να τροποποιηθεί για να εξαπλωθεί μεταξύ θηλαστικών. Πριν από μια δεκαετία, ο ίδιος και μια ομάδα ερευνητών κατάφεραν να μεταλλάξουν τον ιό H5N1 για να τον κάνουν να μοιάζει περισσότεροι με τον H1N1 –γνωστότερο ως γρίπη των χοίρων- που εξαπλώνεται τόσο γρήγορα μεταξύ των ανθρώπων, ώστε να προκαλέσει πανδημία το 2009.

Η λογική τους ήταν «να προετοιμαστούμε για δυνητικές πανδημίες που προκαλούνται από ιούς γρίπης». Και το έργο του Kawaoka και της ομάδας του χρηματοδοτήθηκε με μεγάλα ποσά από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Αρχίζοντας το 2006, οι εργασίες του πάνω στη γρίπη των πτηνών έλαβαν χρηματοδότηση ύψους περίπου 500.000 δολαρίων ετησίως, και από το 2009 επιπλέον 600.000 δολάρια τον χρόνο ήταν διαθέσιμα προκειμένου να ερευνηθεί το γιατί ο ιός της γρίπης του 1918 εξαπλώθηκε τόσο γρήγορα.

Και οι δυο χορηγίες προήλθαν από το National Institute for Allergy and Infectious Diseases, υπό την ηγεσία του Anthony Fauci, του ιολόγου που έγινε διεθνώς γνωστός κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid και είναι τώρα επικεφαλής ιατρικός σύμβουλος του προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden.

Ο Fauci αρνήθηκε να μιλήσει στους FT για τις ανάγκες αυτού του άρθρου, αν και σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει νωρίτερα φέτος υπεραμύνθηκε της ιδέας της γενετικής τροποποίησης των ιών για να παρατηρηθούν οι επιδράσεις τους στα ανθρώπινα κύτταρα. «Πρέπει να προσαρμόσεις τον ιό ώστε να μπορείς να τον χρησιμοποιήσεις σαν εργαλείο για να θέτεις ερωτήματα», είχε πει.

Η κρατική στήριξη στον Kawaoka δεν ήταν αρκετή για να τον προστατεύσει από μια έντονη αντίδραση όταν επιχείρησε να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα της εργασίας του στην «απόκτηση λειτουργικότητας». Όταν υπέβαλλε τα αποτελέσματά του στο περιοδικό Nature το 2011, οι ομότιμοι του ανησύχησαν τόσο ώστε το Εθνικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο για τη Βιοασφάλεια (National Science Advisory Board for Biosecurity – NSABB) –ένα πάνελ ειδημόνων που συγκαλεί η κυβέρνηση- συνέστησε την καθυστέρηση της δημοσίευσης μέχρι να επεξεργαστεί ορισμένα σημεία της μεθόδου του, για την περίπτωση που κάποιος θα προσπαθούσε να την αντιγράψει.

Το NSABB ανησύχησε ακόμα περισσότερο για παρόμοιες εργασίες που έκανε στην Ολλανδία ο Ron Fouchier, επιστήμονας του Erasmus Institute στο Ρότερνταμ. Και ο Fouchier καλλιεργούσε πιο μεταδοτικά στελέχη της γρίπης χρησιμοποιώντας κουνάβια, και φέρεται να αστειεύτηκε σε ένα συνέδριο το 2011 λέγοντας πως η εργασία του είναι τόσο επικίνδυνη που είναι «πραγματικά ηλίθιο».

Και οι δυο επιστήμονες τελικά δημοσίευσαν τις εργασίες τους με αναθεωρήσεις το 2012, και η κρατική χρηματοδότηση συνεχίστηκε. Το 2013 η ομάδα του Kawaoka έλαβε επιπλέον επιχορήγηση για να τροποποιήσει τα γονίδια τόσο της γρίπης, όσο και του ιού Έμπολα για να δει αν υπήρχαν γονίδια που δεν είχαν μέχρι τότε χαρακτηριστεί που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην εξάπλωση των ιών. Η NIAID χρηματοδοτούσε την εργασία αυτό με 300.000-600.000 δολάρια ετησίως μέχρι το 2017.

O Ralph Baric, που συνεργάστηκε στενά με τον Kawaoka και είχε δικό του εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill, εργάζονταν πάνω σε παρόμοιο project. Ο Baric κατάφερε το 2005 να τροποποιήσει γενετικά ποντίκια ώστε το ανοσοποιητικό τους σύστημα να παρομοιάζει με αυτό των ανθρώπων. Χρησιμοποίησε ποντίκια για να δοκιμάσει γενετικά τροποποιημένους κορωνοϊούς σε μια προσπάθεια να βρει ποια γονίδια βοηθούσαν στην αναπαραγωγή του ιού. Από το 2013 έως το 2017, η NIAID είχε δώσει στον Baric συνολικά 2,3 εκατ. δολάρια για χρηματοδοτήσει το έργο του.

Ατυχήματα στο εργαστήριο

Το 2014 ο Λευκός Οίκος υπό την προεδρία του Barak Obama, μετά από μια σειρά ατυχημάτων σε εργαστήρια υψίστης ασφαλείας στις ΗΠΑ, άρχισε να θέτει ερωτήματα αναφορικά με το τι έρευνες ακριβώς βοηθούσε η κυβέρνηση να χρηματοδοτηθούν.

Τον Ιούνιο, το US Centers for Disease Control and Prevention ανακοίνωσε πως 75 άτομα του προσωπικού του ενδέχεται να εκτέθηκαν άθελά τους σε ζωντανά βακτήρια άνθρακα. Έναν μήνα αργότερα, υπάλληλοι του NIH ανακάλυψαν τυχαία μια σειρά ξεχασμένων φιαλιδίων, δυο από τα οποία περιείχαν ζωντανά δείγματα ευλογιάς. Έναν μήνα αργότερα το CDC παραδέχθηκε πως είχε στείλει δείγματα κανονικού ιού γρίπης σε εξωτερικό εργαστήριο που κατά λάθος μολύνθηκε με το στέλεχος H5N1.

Τα ατυχήματα δεν αφορούσαν σε έρευνα «αυξημένης λειτουργικότητας». Αλλά ήταν αρκετά ανησυχητικά ώστε να πείσουν τους αξιωματούχους να επιβάλλουν μορατόριουμ στις κρατικές χρηματοδοτήσεις για τέτοιου είδους έρευνες στον Sars, τον Mers ή σε ιούς γρίπης –που θεωρούνται από πολλούς ειδικούς ως οι πιο ριψοκίνδυνες επιστημονικές έρευνες.

Το μορατίριουμ απείλησε να διαρρήξει τις στενές σχέσεις μεταξύ των υπηρεσιών υγείας των ΗΠΑ και αυτής της μικρής υπο-ομάδας της επιστημονικής κοινότητας. Αλλά στο τέλος το χρήμα συνέχισε να ρέει. Υπό τους όρους του μορατόριουμ, οποιοδήποτε project είχε ήδη εγκριθεί θα μπορούσε να συνεχίσει να έχει πρόσβαση σε δημόσιους πόρους –περιλαμβανομένων των έργων που υλοποιούσαν τόσο ο Baric όσο και ο Kawaoka.

Δεν είναι απαραίτητο πως όλα αυτά τα πειράματα θα κατατάσσονταν ως έρευνες «αυξημένης λειτουργικότητας» υπό τους όρους του μορατόριουμ των ΗΠΑ. Όλα αφορούσαν την τροποποίηση ιών γρίπης, Sars ή Mers, και συχνά καθιστούσαν τους ιούς αυτούς πιο επικίνδυνους. Αλλά για να θεωρηθεί ως έργο «αυξημένης λειτουργικότητας», οι επιστήμονες που εμπλέκονταν έπρεπε να «αναμένουν λελογισμένα» πως αυτό θα ήταν το αποτέλεσμα – πρόκειται για μια αόριστη διατύπωση που βοήθησε τους αξιωματούχους του NIH να εξαιρέσουν 13 από τις 21 μελέτες που είχαν αρχικά μπει στον «πάγο».

Ο David Relman, καθηγητής ιατρικής στο Stanford University, χαρακτηρίζει τη συζήτηση αυτή «σημειολογική», επισημαίνοντας πως πολλά από τα πειράματα αυτά εμπίπτουν σε μια πιο απλή κατηγορία, αυτή της «εξαιρετικά ριψοκίνδυνης έρευνας».

Η σχέση μεταξύ του NIH και ορισμένων από αυτούς τους επιστήμονες πάει πέραν των εργασιών για την «απόκτηση λειτουργικότητας». Δημόσια δεδομένα χρηματοδοτήσεων που ανέλυσαν οι FT δείχνουν πως οι ομάδες των οποίων ηγήθηκε ο Kawaoka έχουν λάβει περισσότερα από 63 εκατ. δολάρια από συνολικές κρατικές επιχορηγήσεις. Για τον Baric το ποσό ξεπερνά τα 105 εκατ. δολάρια.

Οι επικριτές πιστεύουν πως τα ποσά δείχνουν μια στενή σχέση μεταξύ μιας χούφτας ερευνητών ιών του αναπνευστικού συστήματος και της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

«Οι άνθρωποι αυτοί είναι μια ομάδα που θα μπορούσε ακριβέστερα να χαρακτηριστεί ως ένα καλά οργανωμένο κλαμπ insiders του κατεστημένου με ισχυρή επιρροή στην ερευνητική κοινότητα και τους χρηματοδότες της», σύμφωνα με τον Peter Hale, ιδρυτή της ομάδας πίεσης Foundation for Vaccine Research in the US. «Είναι εξαιρετικοί στο να γράφουν προτάσεις για επιχορηγήσεις αλλά όχι τόσο στο να αιτιολογούν τα υπερβολικά ριψοκίνδυνα πειράματά τους. Και όποτε εμφανίζονται προβλήματα, αυτοί προστατεύουν τους δικούς τους».

Ο Kawaoka απορρίπτει τον ισχυρισμό αυτόν. «Είναι προσβλητικό για την επιστημονική κοινότητα, περιλαμβανομένων των ανεξάρτητων υπηρεσιών χρηματοδότησης και των ανεξάρτητων επιστημόνων που αξιολογούν τις ερευνητικές προτάσεις, και των ερευνητών που εργάζονται σκληρά για να αναπτύξουν ανταγωνιστικές προτάσεις για να ανταγωνιστούν για περιορισμένες χρηματοδοτήσεις».

Η «Batwoman» και ο δρόμος προς την Γουχάν

Το 2014 o Baric, που έχει το παρατσούκλι «ο κυνηγός κορωνοϊού», συναντήθηκε με την Shi Zhengli, μια επιστήμονα η προθυμία της οποίας να βρει στελέχη κορωνοϊού σε σπηλιές νυχτερίδων της «χάρισε» το παρατσούκλι «Batwoman».

O Baric έδωσε τα ποντίκια του στη Shi για να πειραματιστεί στην Γουχάν και το 2015 οι δυο τους δημοσίευσαν μελέτη που περιέγραφε το πώς ένωσαν τον ιό Sars με έναν άλλον κορωνοϊό για να δημιουργήσουν έναν ιό «χίμαιρα» που θα μπορούσε να αναπαραχθεί γρήγορα σε ανθρώπινα κύτταρα. Τα ευρήματα ήταν τόσο ανησυχητικά που οι συγγραφείς πρόσθεσαν μια προειδοποίηση στη μελέτη τους: «Οι επιστημονικές επιτροπές αξιολόγησης μπορεί να θεωρήσουν παρόμοιες μελέτες για τη δημιουργία χιμαιρικών ιών με βάση τα κυκλοφορούντα στελέχη, πολύ ριψοκίνδυνες για να συνεχιστούν».

Επίσης το 2015, ο Baric παρουσίασε το έργο του σε συνέδριο της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, στο οποίο συμμετείχαν επίσης ερευνητές που εργάζονταν για τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό –κάτι που επιμένει πως ήταν φυσιολογικό.

Έναν χρόνο αργότερα, η ομάδα του δημοσίευσε μελέτη που προειδοποιούσε πως ένα από τα στελέχη του ιού πάνω στο οποίο εργάζονταν «ετοιμάζονταν να εμφανιστεί σε άνθρωπο». Και αργότερα το 2016 η Shi και ο Daszak βοήθησαν στη συγγραφή μελέτης που αποκάλυπτε στις υποσημειώσεις πως μέρος της κοινής τους εργασίας πραγματοποιούνταν σε επίπεδο βιοασφάλειας δύο –που αντιστοιχεί περίπου σε αυτό ενός οδοντιατρικού χειρουργείου.

«Αυτή ήταν μια αχρείαστα ριψοκίνδυνη έρευνα», ανέφερε ο Relman. «Μπορεί να μην γνώριζαν ποιες ιδιότητες θα είχαν οι χιμαιρικοί ιοί που δημιουργούσαν, αλλά γνώριζαν πως έπαιζαν με τον κορωνοϊό νυχτερίδας W1V1, που είναι ήδη καλά προσαρμοσμένος στα ανθρώπινα κύτταρα».

Η EcoHealth Alliance, που χρηματοδότησε την έρευνα της Shi, είχε δηλώσει προηγουμένως πως «οι κανονισμοί βιοασφάλειας καθορίζονται ανά χώρα και ενώ η EcoHealth Alliance θα υποδεχθεί θετικά παγκόσμιους τυποποιημένους κανόνες που θα υπαγορεύουν τους κανονισμούς βιοασφάλειας στους οποίους θα συμφωνήσουν όλες οι χώρες, ωστόσο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν».

Τον Δεκέμβριο του 2017, η κυβέρνηση Trump τερμάτισε το μορατόριουμ στην κρατική χρηματοδότηση ερευνών «αυξημένης λειτουργικότητας» -απόφαση που κατά αυτούς που συμμετείχαν στη διαδικασία καθοδηγήθηκε από τον Fausi και τον Francis Collins, τον απερχόμενο επικεφαλής του NIH.

Στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών που δόθηκαν μετά το μορατόριουμ –στη συγγραφή των οποίων βοήθησαν οι δυο άνδρες- μια επιτροπή του υπουργείου Υγείας των ΗΠΑ θα αξιολογούσε τις προσφορές επιστημόνων για κρατικά χρήματα για εργασίες «αυξημένης λειτουργικότητας». Αλλά η επιτροπή, τα μέλη της οποίας είναι μυστικά και τα πρακτικά της οποίας δεν δημοσιεύονται, δεν θα μπορούσε να μπλοκάρει συμβάσεις, παρά μόνον να συμβουλεύσει τον NIH γι’ αυτές.

Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν δεχθεί επικρίσεις από πολλούς στον επιστημονικό κόσμο, περιλαμβανομένων αυτών που συνεχίζουν να συμβουλεύουν την αμερικανική κυβέρνηση.

Ο Marc Lipsitch είναι διευθυντής επιστημών στο Κέντρο Πρόβλεψης και Ανάλυσης Επιδημιών του CDC. Αλλά πριν αναλάβει πρόσφατα την κυβερνητική του θέση, εξέφρασε στους FT τις ανησυχίες του για τη διαδικασία αξιολόγησης της «αυξημένης λειτουργικότητας». «Έχουμε μια ομάδα ανθρώπων που υποτίθεται πως πληρούν μια σειρά κριτηρίων. Αλλά το ποιοι είναι, το πώς αξιολογούνται τα κριτήρια και ποια είναι η ουσία των διαβουλεύσεων τους, όλα είναι παντελώς άγνωστα στην επιστημονική κοινότητα και το γενικό κοινό».

Ένα άλλο άτομο που ανησυχεί είναι ο Rocco Sasagrande, επιστημονικός ερευνητής στον οποίον ανέθεσε η κυβέρνηση Obama να ερευνήσει τους κινδύνους και τα οφέλη αυτού του είδους της επιστημονικής εργασίας. Η έκθεσή του, που σκοπό είχε να ενημερώσει τις κατευθυντήριες γραμμές που δόθηκαν αργότερα, προειδοποίησε πως ένα στέλεχος ιού στο οποίο ο πληθυσμός είχε μικρή ανοσία και οδηγούσε σε θάνατο άνω από το 5% αυτών που τον είχαν κολλήσει «θα αποτελούσε μεγαλύτερο κίνδυνο για παγκόσμια πανδημία απ’ ότι οποιοσδήποτε αποκλίνων τύπος στελέχους που έχει ήδη αναγνωριστεί».

«Μέρος αυτής της έρευνας είναι σημαντική επειδή πρέπει να καταλάβεις το πώς εξελίσσονται οι πανδημίες», ανέφερε ο Casagrande. «Το πρόβλημα προκύπτει όταν δημιουργείς στελέχη που δεν θα εμφανίζονταν στη φύση, ή όταν τα δημιουργείς με τεράστια επιλεκτική πίεση, όπως για παράδειγμα περνώντας τα από αρκετές γενιές θηλαστικών (όπως έκανε ο Kawaoka). Αυτές οι έρευνες αναμφισβήτητα δεν αξίζουν τον κίνδυνο».

Το NIH υπεραμύνθηκε των κατευθυντήριων γραμμών στις οποίες, όπως είπε, κατέληξε μέσω μιας αυστηρής διαδικασίας που περιελάμβανε «εξωτερική αξιολόγηση κινδύνου-οφέλους και ανάλυσης ηθικής». Πρόσθεσε πως «το NIH θα συνεχίσει να εργάζεται για να επανεκτιμά σε τακτική βάση την πολιτική του για να διασφαλίσει πως τηρεί τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας για τις έρευνες που αφορούν εργασίες «αυξημένης λειτουργικότητας» σε παθογόνους οργανισμούς που μπορούν δυνητικά να προκαλέσουν πανδημίες, επιδιώκοντας ταυτόχρονα την επιστήμη που χρειάζεται για να διασφαλιστεί πως οι ΗΠΑ είναι έτοιμες για την επόμενη πανδημία».

Ψάχνοντας απαντήσεις

Αμερικάνοι αξιωματούχοι δεν μπορούν ακόμα να πουν με βεβαιότητα τι προκάλεσε την μεταπήδηση της Covid-19 στους ανθρώπους. Σε έκθεση που αποχαρακτηρίστηκε τον Οκτώβριο, οι υπηρεσίες πληροφοριών δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν για την προέλευσή της. Τέσσερις υπηρεσίες είπαν πως νομίζουν ότι πέρασε από νυχτερίδες μέσω ενός θηλαστικού που ακόμα δεν έχει ταυτοποιηθεί, σε ανθρώπους, και τρεις πως δεν μπορούσαν να αποφασίσουν.

Όμως, μια υπηρεσία ήταν πιο κατηγορηματική. Η υπηρεσία που δεν κατονομάζεται είπε πως πιστεύει ότι ο ιός «δραπέτευσε» από το Wuhan Institute of Virology, σημειώνοντας τις χαλαρές συνθήκες υπό τις οποίες εκτελούνταν ορισμένες εργασίες. «Είναι πιθανό ερευνητές να εκτέθηκαν εν αγνοία τους στον ιό χωρίς να κάνουν ακολουθιακή διαχείριση κατά τη διάρκεια πειραμάτων ή δειγματοληψίας, κάτι που πιθανώς είχε ως αποτέλεσμα ασυμπτωματικές ή ήπιες μολύνσεις», ανέφερε η έκθεση.

Η χρηματοδότηση του project της Γουχάν από το NIH έχει πλέον σταματήσει, έχοντας μπει στον «πάγο» από την κυβέρνηση Trump. Η μακροπρόθεσμη επίπτωση της αντιπαράθεσης μπορεί να αφορά στα εκατομμύρια των δολαρίων που συνεχίζει να δαπανά το ινστιτούτο για εργασίες «αυξημένης λειτουργικότητας» που γίνονται στις ΗΠΑ.

Το Γραφείο Κυβερνητικής Λογοδοσίας –που ελέγχει τις δαπάνες- ετοιμάζει έκθεση για το ποια projects «αυξημένης λειτουργικότητας» στις ΗΠΑ στηρίζει και πού. Αρκετά μέλη του Κογκρέσου ζητούν τώρα ένα νέο μορατόριουμ σε όλες τις δημόσιες χρηματοδοτήσεις τέτοιων ερευνών. «Αντιμετωπίζουμε κάτι παρόμοιο με πυρηνικές κεφαλές εδώ», ανέφερε ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής του Κάνσας Roger Marshall.

Το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας λέει πως το εργαστήριο του Baric αναγνώρισε το remdesivir και το molnupinivir ως δυο διαφορετικά ευρέος φάσματος φάρμακα κατά του κορωνοϊού. Αλλά ορισμένοι επικριτές υποστηρίζουν πως το πιο βλαπτικό γεγονός για τις εργασίες «αυξημένης λειτουργικότητας» σε ιούς που μπορεί να προκαλέσουν πανδημίες, δεν είναι αυτό που έχει κάνει, αλλά αυτό που δεν έχει κάνει.

«Η αιτιολόγηση ήταν πως στην περίπτωση πανδημίας, η προηγμένη εργασία τους υποτίθεται πως θα μας βοηθούσε να βρούμε εμβόλιο», σημείωσε ο Hale. «Αλλά όταν έπληξε η πανδημία, αυτοί που μας έσωσαν ήταν αυτοί που εργάζονταν πάνω στο mRNA και άλλες πλατφόρμες. Το μόνο που χρειάζονταν ήταν μια αλληλουχία.

«Οι εργασίες ‘αυξημένης λειτουργικότητας’ ενέχουν όλους τους κινδύνους, αλλά προφανώς ελάχιστα από τα οφέλη», συμπλήρωσε ο Hale.