Σύμφωνα με το Reuters, οι Τούρκοι αποσύρουν τις αποταμιεύσεις τους σε λίρες από τις τράπεζες και αγοράζουν χρυσό – με αποτέλεσμα να αυξηθούν μέσα σε 15 μόλις ημέρες οι πωλήσεις ράβδων χρυσού στα 7 δις $. Ειδικά στο μεγάλο παζάρι της Κωνσταντινούπολης, όπου σχηματίζονται μεγάλες ουρές – με την άνοδο της τιμής του χρυσού σε δέκα μόλις λεπτά στις 5 Αυγούστου, κατά μία τουρκική λίρα. Την αμέσως επόμενη ημέρα η λίρα έφτασε στο ιστορικό χαμηλό της – γεγονός που σημαίνει πως τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας έχουν εξαντληθεί, από τις συνεχείς παρεμβάσεις της κεντρικής της τράπεζας στην αγορά για τη στήριξη του νομίσματος.
Παραδοσιακά πάντως οι Τούρκοι, λόγω της αστάθειας της λίρας που υποτιμάται συνεχώς, χρησιμοποιούν το χρυσό ως μέσον αποταμίευσης – ειδικά μετά τη νομισματική κρίση του 2018 που η κυβέρνηση καταπολέμησε, έκρυψε καλύτερα κάτω από το χαλί μέσω των τραπεζών, με ένα επικίνδυνο πείραμα που πιθανότατα θα οδηγήσει πολλές τράπεζες στα όρια της χρεοκοπίας. Εκατοντάδες Τούρκοι δε σκέφτονται ακόμη και να πουλήσουν τα σπίτια ή τα αυτοκίνητα τους, για να επενδύσουν σε χρυσό – ενώ τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, μετά από τις μαζικές πωλήσεις λίρας, τα περιουσιακά στοιχεία τους σε δολάρια και χρυσό αυξήθηκαν κατά 15 δις $ στα συνολικά 220 δις $.
Περαιτέρω, με τη λίρα στο 1:7,36 σε σχέση με το δολάριο , στη χειρότερη επίδοση δηλαδή μεταξύ όλων των αναπτυσσομένων οικονομιών (-20% από τις αρχές του έτους) και με τους Τούρκους να έχουν αποσύρει περί τα 2 δις $ σε ξένο συνάλλαγμα από τις τράπεζες την περίοδο του κλειδώματος Μαρτίου-Μαΐου, η χώρα κινδυνεύει όχι μόνο από ένα bank run αλλά, επί πλέον, από μία κρίση του ισοζυγίου πληρωμών της – ενώ, επειδή η πλειοψηφία των ξένων επενδυτών έχει εγκαταλείψει την Τουρκία, η μοναδική δυνατότητα της κυβέρνησης είναι να πείσει τους Πολίτες να σταματήσουν να μετατρέπουν τα χρήματα τους σε δολάριο και χρυσό, καθώς επίσης να μην αποσύρουν τις καταθέσεις τους.
Μαζί με τις κρατικές τουρκικές τράπεζες τώρα που όλες μαζί έχουν τοποθετήσει 12 δις $ στην πτώση της ισοτιμίας του δολαρίου απέναντι στη λίρα (short), η κεντρική τράπεζα έχει πουλήσει πάνω από 110 δις $ τον τελευταίο χρόνο – με αποτέλεσμα το ακαθάριστο «συναλλαγματικό μαξιλάρι» της (buffer FX) να έχει μειωθεί σχεδόν κατά 50% εντός του τρέχοντος έτους, στα 47 δις $ που αποτελούν αρνητικό ρεκόρ (γράφημα).
Όπως φαίνεται από το γράφημα, ο ιδιωτικός τομέας δεν θέλει να διατηρήσει πια τη λίρα στις αποταμιεύσεις του – κάτι που δεν συνέβαινε παραδοσιακά, αφού οι Τούρκοι λειτουργούσαν πατριωτικά υπέρ της λίρας. Λογικά λοιπόν θα έπρεπε να έχει σημάνει συναγερμός στο τουρκικό υπουργείο οικονομικών, όσον αφορά το ενδεχόμενο μαζικό bank run – ενώ η πρόσφατη επιβολή χρεώσεων από τις τράπεζες στις αναλήψεις για να εμποδιστούν, δεν είναι σίγουρα η σωστή μέθοδος. Αντίθετα, είναι πιθανόν να τρομοκρατήσει τους καταθέτες που θα σκεφθούν ότι, θα ακολουθήσουν έλεγχοι κεφαλαίων – οπότε δεν θα μπορούν πια να παίρνουν χρήματα από τις τράπεζες, πάνω από κάποιο προκαθορισμένο ποσόν.
Συνεχίζοντας, με το επιτόκιο στο 8,25% και με τον επίσημο πληθωρισμό στο 11,8%, οι καταθέτες χάνουν μόνο από τη συγκεκριμένη πλευρά 3,55% όσον αφορά την αγοραστική αξία των χρημάτων τους – επί πλέον στην υποτίμηση της λίρας που επιταχύνεται (γράφημα). Επομένως μειώνεται συνεχώς το βιοτικό επίπεδο των Τούρκων, παράλληλα με τη δημοτικότητα του προέδρου τους.
Αντί τώρα η κεντρική τράπεζα να αυξήσει το επιτόκιο τουλάχιστον στο ύψος του πληθωρισμού, αν μη τι άλλο για να επιβραδυνθεί η πτώση της λίρας, δεν το κάνει επειδή ο πρόεδρος της χώρας της το απαγορεύει – έχοντας καταργήσει την ανεξαρτησία της. Η αιτία είναι το ότι, δεν θέλει να εμποδιστεί ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας – γεγονός που σημαίνει πως επιλέγει μία εξαιρετικά ριψοκίνδυνη στρατηγική που όμως έχει ημερομηνία λήξης.
Σε κάθε περίπτωση, καθιστά όλο και πιο πιθανή την ανάγκη προσφυγής στο ΔΝΤ όπου όμως, εάν αργοπορήσει, θα έχει τα ίδια αποτελέσματα με την Αργεντινή – θυμίζοντας πως τα 55 δις $ που της δάνεισε το ΔΝΤ δεν ήταν αρκετά για να σταματήσουν την κατάρρευση του Pezos που τελικά επιταχύνθηκε, με τη χώρα ξανά στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
ΠΗΓΗ
Foreign Policy: Το κόλπο του Ερντογάν με τις τράπεζες για να κρύψει την οικονομική καταστροφή
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν φημίζεται για καινοτομία σε ό,τι αφορά την οικονομία, όμως από πέρυσι η κυβέρνησή του διεξάγει ένα οικονομικό πείραμα υψηλού που μέχρι σήμερα είχε… επιτυχία. Σε άρθρο με τίτλο «Ο Ερντογάν έκρυψε την οικονομική καταστροφή βαθιά στις τουρκικές τράπεζες» το Foreign Policy σχολιάζει πως το κόλπο του Ερντογάν αποκαλύφθηκε.
Το ερώτημα όμως είναι το εξής: Για πόσο ακόμα μπορεί η Τουρκία να κρύψει το γεγονός ότι ξοδεύει πολύ πέρα από τις δυνατότητές της; Κανονικά όταν οι κυβερνήσεις ξοδεύουν περισσότερα από ό, τι φορολογούν, η διαφορά εμφανίζεται ως έλλειμμα του προϋπολογισμού. Χρηματοδοτούν αυτό το έλλειμμα εκδίδοντας ομόλογα, τα οποία διαπραγματεύονται σε διεθνείς αγορές και έτσι είναι εύκολο να εντοπιστούν. Εάν το χρέος διογκώνεται και αν το κόστος δανεισμού αυξάνεται, τότε η χώρα πρέπει να χρεοκοπήσει ή να ζητήσει διάσωση. Αυτό το είδος κρίσης χρέους δεν είναι ευχάριστο, όπως θα μπορούσαν να βεβαιώσουν η Αργεντινή ή η Ελλάδα ή το Πακιστάν γράφει το FP, αλλά είναι τουλάχιστον μια λύση απλή και οικεία. Η Τουρκία έχει επίσης ξοδέψει πολλά περισσότερα από όσα έπρεπε, αλλά το έκανε εν κρυπτώ, κρύβοντας το κόστος βαθιά στο χρηματοπιστωτικό της σύστημα, καθιστώντας το αόρατο.
Η Τουρκία έχει ένα σχετικά μικρό δημόσιο χρέος – που συνήθως χρηματοδοτείται από ξένα ομόλογα. Ο μεγάλος δανεισμός έγινε από τις τράπεζες της χώρας, τόσο ιδιωτικών όσο και κρατικών τραπεζών – και εκεί εντοπίζεται το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας. Από την οικονομική κρίση του 2008, η FED έχει διατηρήσει τα επιτόκια χαμηλά, ελπίζοντας να οδηγήσει σε οικονομική ανάκαμψη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον φθηνό δανεισμό σε δολάρια, τόσο για τους Αμερικανούς όσο και γι αυτούς που αναζητούν πίστωση. Ετσι οι τουρκικές τράπεζες βρέθηκαν με πολλά δολάρια.
Τι τα έκαναν; Πρώτον έδωσαν δάνεια σε δολάριο σε τουρκικές εταιρείες, σε βιομηχανίες όπως ο τουρισμός, η ενέργεια, οι υποδομές και τα ακίνητα, που προτιμούσαν τον δανεισμό σε δολάρια και όχι σε λίρα λόγω των φθηνών επιτοκίων.
Τομείς όπως οι υποδομές και το real estate απευθύνονται κυρίως στους Τούρκους, οπότε τα έσοδά τους τιμολογούνται σε τουρκική λίρα αλλά η αποπληρωμή των δανείων τους ήταν σε δολάρια. Το πρόβλημα είναι ότι, αν όταν η λίρα χάνει την αξία της έναντι του δολαρίου – και έχει χάσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια – είναι πιο δύσκολο για τις τουρκικές εταιρείες να εξοφλήσουν τα δάνεια τους σε δολάρια. Και αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να οδηγήσει σε τραπεζική κρίση. Δεν δόθηκαν όλα τα δολάρια που δανείστηκαν οι τουρκικές τράπεζες σε τουρκικές εταιρείες. Οι Τούρκοι πολίτες συνήθως δανείζονται σε λίρα και όχι σε δολάρια για να αγοράσουν σπίτια ή αυτοκίνητα . Οι τράπεζες της Τουρκίας λοιπόν χρειάστηκαν λίρες για να δανείσουν. Οι τράπεζες πήραν τα δολάρια που είχαν συσσωρεύσει και τα άλλαξαν σε λίρες στις χρηματοπιστωτικές αγορές, πληρώνοντας ένα τέλος που συνδέεται με το επιτόκιο της λίρας που έθεσε η τουρκική κεντρική τράπεζα. Αυτό δημιούργησε έναν δεύτερο κίνδυνο στο τραπεζικό σύστημα της χώρας: Εάν αυξηθούν τα επιτόκια, το κόστος δανεισμού της λίρας των τραπεζών θα αυξηθεί μειώνοντας τα τραπεζικά κέρδη.
Η πανδημία έπληξε και τις αναδυόμενες αγορές όπως η Τουρκία . Από τον Μάρτιο η λίρα έχασε το 10% της αξίας της Όταν η λίρα χάνει την αξία της, η τιμή των εισαγόμενων αγαθών αυξάνεται και το βιοτικό επίπεδο των Τούρκων πέφτει. Φοβούμενη την αντίδραση, η κυβέρνηση της Τουρκίας αποφάσισε να σταματήσει την κατρακύλα. Πώς; Μέσω ενός τρικ. Πουλώντας δολάρια για να αγοράσει λίρες στην αγορά, ενισχύοντας την αξία του νομίσματος της Τουρκίας. Από τις αρχές του καλοκαιριού, αυτό το τέχνασμα λειτούργησε: Η λίρα ήταν σταθερή για σχεδόν όλο τον Ιούνιο και τον Ιούλιο. Ομως το να ξοδεύεις αποθέματα δολαρίου για να υπερασπιστείς την αξία του νομίσματός σου λειτουργεί μόνο αν έχεις δολάρια για να ξοδέψεις . Η κυβέρνηση ξεκίνησε τη χρονιά με πολύ λιγότερα αποθεματικά από ό, τι έπρεπε, και σύντομα αντιμετώπισε ζήτηση για περισσότερες δαπάνες, καθώς ο Ερντογάν επέμεινε να υπερασπιστεί το νόμισμα.
Πώς μπορούσαν λοιπόν να βρεθούν περισσότερα δολάρια; Κάπου εδώ επιστρέφουν οι τράπεζες της Τουρκίας. Είχαν πλεόνασμα, αφού είχαν δανειστεί δισεκατομμύρια από το εξωτερικό τα προηγούμενα χρόνια. Έτσι, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας άρχισε να δανείζεται δολάρια από τις τράπεζες της χώρας. Η κεντρική τράπεζα οφείλει 54 δισεκατομμύρια δολάρια – δολάρια, όχι λίρες – στις τράπεζες της Τουρκίας. Αλλά ξόδεψε ακόμη περισσότερα , περίπου 65 δισεκατομμύρια δολάρια ήδη φέτος, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Goldman Sachs, επιπλέον των 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2019. Έτσι, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία η κεντρική τράπεζα αντιμετωπίζει έλλειμμα περίπου 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Κανείς δεν θέλει μια μεγάλη τρύπα στον ισολογισμό της κεντρικής τράπεζας, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η Τουρκία και πλέον δεν είναι δυνατό να υπερασπιστεί τη λίρα. Μια απότομη πτώση είναι θέμα χρόνου.
Τι επιλογές έχει ο Ερντογάν;
Ο δρόμος μπροστά είναι γεμάτος κινδύνους. Αν αφήσει την λίρα να γκρεμιστεί οι τουρκικές εταιρείες θα βρεθούν με ένα βουνό χρέος σε δολάρια που θα αγωνίζονται να αποπληρώσουν. Μια απότομη πτώση της λίρας θα μπορούσε ακόμη και να προκαλέσει την κατάρρευση των τουρκικών τραπεζών. Η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να σταθεροποιήσει το νόμισμα όμως η τουρκική οικονομία θα οδηγούνταν σε μια βαθύτερη ύφεση με ό,τι αυτό σημαίνει για την δημοτικότητα του Ερντογάν. Και οι δύο επιλογές είναι επικίνδυνες. Αλλά το να μην κάνεις τίποτα είναι πιθανότατα χειρότερο:
Η λίρα θα κατρακυλήσει ούτως ή άλλως, και η οικονομία θα βυθιστεί σε μια παρατεταμένη ύφεση. Το οικονομικό πείραμα του Ερντογάν είχε ενδιαφέρον όσο διήρκεσε, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση σταθερότητας. Αλλά η απόκρυψη των οικονομικών προβλημάτων της χώρας βαθιά στο τραπεζικό σύστημα δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια κίνηση απελπισίας.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου