Ενισχυτικά στην αποτελεσματικότητα των πτωχευτικών νόμων λειτουργεί η πρόβλεψη για την προστασία της πρώτης κατοικίας, όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία. Προστασία πρώτης κατοικίας και νέος πτωχευτικός νόμος θα οριστικοποιηθούν την ερχόμενη εβδομάδα στις τελικές διαπραγματεύσεις κυβέρνησης - Θεσμών, διαμορφώνοντας το νέο πλαίσιο που θα ισχύει για τους οφειλέτες.
Στην περίπτωση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών η προστασία της κύριας κατοικίας αναδεικνύεται σε βασικό συστατικό για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου ρύθμισης των χρεών. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε χώρες με υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης, που δεν προβλέπουν προστασία της κατοικίας, η πτωχευτική νομοθεσία βρίσκει πολύ μικρότερη εφαρμογή εξαιτίας της αδυναμίας των νοικοκυριών να αποδεχθούν την ανασφάλεια και το στιγματισμό που συνεπάγεται η απώλεια της κατοικίας.
Την παραπάνω άποψη διατυπώνει η Ένωση Δικαίου Προστασίας Καταναλωτή, η οποία κατέθεσε και πρόταση νόμου για "την αντιμετώπιση της αφερεγγυότητας των φυσικών προσώπων και την προστασία της κύριας κατοικίας". Η πρόταση της ΕΔΙΠΚΑ, στην οποία συμμετέχουν διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί, δικαστικοί και δικηγόροι βασίζεται σε συστήματα που ισχύουν σε άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Νορβηγία, η Φινλανδία κ.ά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η Ένωση Δικαίου Προστασίας Καταναλωτή, η δυνατότητα εξαίρεσης της κύριας κατοικίας από τη ρευστοποίηση της περιουσίας του οφειλέτη έχει κατοχυρωθεί σε διάφορα εθνικά πτωχευτικά συστήματα. Η εν λόγω εξαίρεση συναρτάται συνήθως με την προθυμία και τη δυνατότητα του οφειλέτη να αποζημιώσει με τα μελλοντικά του εισοδήματα τους πιστωτές για την εξαίρεση αυτή.
Πτώχευση και προστασία κύριας κατοικίας στις ΗΠΑ
Έτσι, η πτωχευτική νομοθεσία των ΗΠΑ προβλέπει δύο εναλλακτικούς τρόπους πτώχευσης και ρύθμισης των χρεών των φυσικών προσώπων: αυτή του 7ου κεφαλαίου του πτωχευτικού νόμου, σύμφωνα με την οποία ο οφειλέτης απαλλάσσεται από τα χρέη του με τη ρευστοποίηση όλων των περιουσιακών του στοιχείων, και αυτή του 13ου κεφαλαίου που προβλέπει τη δυνατότητα του οφειλέτη να διατηρήσει περιουσιακά στοιχεία, συνεπώς και την κατοικία του, απαλλασσόμενος με μία ρύθμιση αποπληρωμής 3-5 ετών από τις μη εξασφαλισμένες απαιτήσεις και οριοθετώντας το χρέος από τις εξασφαλισμένες απαιτήσεις στην αξία του περιουσιακού στοιχείου που διατηρεί. Στο 70% των υποθέσεων που αφορούν αιτήσεις για υπαγωγή στο 13ο κεφάλαιο περιλαμβάνεται αίτημα για την εξαίρεση της κατοικίας από τη ρευστοποίηση.
Τα οφέλη για τους οφειλέτες και το κοινωνικό σύνολο αναδεικνύονται μάλιστα ανάγλυφα σε μία ευρέως γνωστή οικονομετρική μελέτη που εκπονήθηκε με βάση τις δικογραφίες των αιτηθέντων την υπαγωγή τους στο 13ο κεφάλαιο την περίοδο 1993 έως 2005, η οποία καταλήγει ότι, στην πενταετία που ακολουθούσε μετά την αίτηση, για τους οφειλέτες των οποίων η αίτηση ρύθμισης έγινε δεκτή, το εισόδημά τους αυξήθηκε κατά 25%, η απασχόληση περισσότερο από 8% και η θνησιμότητα ήταν μειωμένη σημαντικά (1,2 σε απόλυτες μονάδες ή 30%) σε σχέση με τους οφειλέτες που δεν εντάχθηκαν στην ρύθμιση (Will Dobbie & Jae Song, Debt Relief and Debtor Outcomes, 2015).
Πτώχευση και προστασία πρώτης κατοικίας στην Ευρώπη
Όσον αφορά τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες, αντίστοιχη εξαίρεση της κατοικίας από τη ρευστοποίηση προβλέφθηκε για πρώτη φορά στον πτωχευτικό νόμο της Νορβηγίας (νόμος 99/17.7.1993 για την αναδιοργάνωση των χρεών, όπως ισχύει και σήμερα), με την προϋπόθεση της σε βάθος χρόνου αποπληρωμής ποσού ίσου με το 110% της αξίας του ακινήτου. Αυτή η δυνατότητα εξαίρεσης θεωρήθηκε μάλιστα ότι είχε καίρια συμβολή στην υπέρβαση της τραπεζικής κρίσης που έπληξε τη χώρα (όπως και τις λοιπές σκανδιναβικές τη δεκαετία του ‘90), αποτρέποντας την κατάρρευση των αξιών των ακινήτων.
Ρυθμίσεις σχετικά με την προστασία της οικογενειακής στέγης από τη ρευστοποίηση, με ρύθμιση της οφειλής, προβλέπουν και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως ιδίως η Φινλανδία, η Ουγγαρία, η Λετονία, ενώ άλλες προβλέπουν ρύθμιση πέραν της βασικής περιόδου για τα στεγαστικά δάνεια προκειμένου να προστατευτεί η κατοικία (Γαλλία, άρθρο 732-3 CC), ή την αναστολή ρευστοποίησης όταν δικαιολογείται για την προστασία της οικογένειας (Αγγλία και Ουαλία, Sect. 335Α ΒΑ), ή προβλέπουν δικαίωμα επαναγοράς ή δικαίωμα παραμονής των πτωχευσάντων οφειλετών στο ακίνητο και μετά τη ρευστοποίηση.
Όπως αναφέρει η Ένωση Δικαίου Προστασίας Καταναλωτή, στην προστασία της κατοικίας από τη ρευστοποίηση δεν συνηγορεί μόνο η θετική εμπειρία των χωρών που την έχουν θεσμοθετήσει, αλλά και η αρνητική εμπειρία των χωρών που δεν το έχουν πράξει, όπου η μη παροχή της εν λόγω δυνατότητας αποδείχθηκε στην πράξη ως ανασταλτικός παράγοντας για την αξιοποίηση των ωφελειών του θεσμού της ατομικής πτώχευσης για το κοινωνικό σύνολο. Αυτό ισχύει κατ’ εξοχήν για χώρες με υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης και ελλιπή συστήματα πρόνοιας και παροχής στέγης, όπου η απώλεια της κατοικίας οδηγεί σε ανασφάλεια και αβεβαιότητα, ανατροπή των υφιστάμενων σχέσεων, περαιτέρω οικογενειακή επιβάρυνση και δυσχέρειες προγραμματισμού, υπό το βάρος των οποίων τα νοικοκυριά συνθηκολογούν και αποθαρρύνονται από την αξιοποίηση της πτωχευτικής νομοθεσίας.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου