Του Ηρακλή Μουράβα*
Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται ραγδαία εξάπλωση του Κορωνοϊού παγκοσμίως καθόσον τα νέα κρούσματα καθημερινά πολλαπλασιάζονται στις περισσότερες χώρες του πλανήτη και η λίστα με τους νεκρούς αυξάνεται δραματικά.
Την 11η Μαρτίου του 2020 ο ΠΟΥ χαρακτήρισε τον συγκεκριμένο ιό ως πανδημία με οτι αυτό συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία και την καθημερινότητα των πολιτών, την οικονομία τόσο των κρατών ξεχωριστά όσο και για την παγκόσμια οικονομία. Τα μέτρα πρόληψης και καταστολής που λαμβάνει το κάθε κράτος για να οχυρώσει τους πολίτες του έναντι του ιού ολοένα και αυξάνονται.
Στη γειτονική Ιταλία , τη χώρα που πλήττεται περισσότερο στην Ευρώπη από τον Ιό, τα μέτρα είναι δρακόντεια, στην Ελλάδα τουλάχιστον μέχρι σήμερα είναι απλά αυστηρά και ιδίως προληπτικά. Είναι όμως ικανά να προκαλέσουν μεταβολές στην οικονομική ζωή, αρνητικές καθόσον η υγεία και προπάντων η ίδια η ζωή είναι πάνω από κάθε οικονομικό δείκτη.
Ο αντίκτυπος της πανδημίας φέρει, όπως είναι επόμενο, απρόβλεπτες εξελίξεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή τόσο από τις συνέπειες που έχει ο ίδιος από ιατρικής άποψης , όσο και από τον πανικό που προκαλείται στους πολίτες και στις αγορές καθώς και από την αύξηση των μέτρων του κράτους και ιδιωτικών εταιριών για τον περιορισμό της διάδοσης.
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα κλείνουν με διατάγματα, ψηφίζονται με τη διαδικασία του κατ’ επείγοντος νομοθετικές πρωτοβουλίες για άδειες ειδικού σκοπού για γονείς που πρέπει να φροντίσουν τα παιδιά τους , εκδηλώσεις κάθε είδους (πολιτιστικές, επιστημονικές κ.τ.λ ) ακυρώνονται και εμπορικές επιχειρήσεις ιδίως σε πόλεις που επλήγησαν από κρούσματα, στην καλύτερη περίπτωση βλέπουν τον τζίρο τους απρόβλεπτα να μειώνεται, στη χειρότερη ενδέχεται να κατεβάσουν ρολά.
Μέσα σε αυτή τη διαρκώς μεταβαλλόμενη και απρόβλεπτη κατάσταση είναι επόμενο να επηρεάζονται οι πάσης φύσεως συναλλαγές και συμβάσεις. Ενδεικτικά:
- - Έμποροι που προμηθεύτηκαν πρώτες ύλες και αναλώσιμα από προμηθευτές δεν μπορούν να τα διαθέσουν στην αγορά στο μέτρο που προσδοκούσαν και έτσι δεν έχουν τα απαιτούμενα έσοδα για να είναι συνεπείς στις οικονομικές τους υποχρεώσεις απέναντι τους. Σε συνδυασμό και με ενδεχόμενα έξοδα απολυμάνσεων των καταστημάτων τους η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο δύσκολη.
- - Εργοδότες που επιτάσσονται από το κράτος να κλείσουν την επιχείρησή τους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αν παρατηρήθηκε κρούσμα στην περιοχή τους για λόγους δημόσιας υγείας δυσκολεύονται να είναι εντάξει στις συμβατικές τους υποχρεώσεις αλλά και δεν έχουν καμία υποχρέωση από το νόμο να αποσχολούν και να πληρώνουν εργαζομένους γι αυτό το διάστημα. Θα είχαν υποχρέωση πληρωμής μόνο αν έκλειναν οικειοθελώς την επιχείρηση.
- - Νοικοκυριά με οικογενειακό προγραμματισμό για εμπρόθεσμη εξόφληση άτοκων μηνιαίων δόσεων σε συμβάσεις αγοράς αγαθών ή υπηρεσιών , που υπογράφηκαν πριν την έξαρση του κορωνοιού κινδυνεύουν να μην μπορέσουν να ανταποκριθούν και οι δόσεις να καταστούν ληξιπρόθεσμες με ότι αυτό συνεπάγεται για πρόσθετη επιβάρυνση με τόκους. Οι επαγγελματικές μεταβολές που προκύπτουν με την εξέλιξη της επιδημίας καθώς και η απρόβλεπτη ιεράρχιση εξόδων με προτεραιότητα την κάλυψη των βασικών αναγκών διατροφής, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και προσωπικής υγιεινής ανατρέπουν τα δεδομένα.
- - Πιθανές απρόβλεπτες μετακινήσεις κρατικών υπαλλήλων ιδίως ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού προς περιοχές και νοσηλευτικά ιδρύματα που ο ιός έχει έξαρση και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν θα έχουν ως φυσικό επακόλουθο λύσεις συμβάσεων μίσθωσης κατοικίας που δεν ήταν προγραμματισμένες και το ζήτημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο αν μισθώματα είχαν ήδη προκαταβληθεί.
- - Συμβάσεις μεταφορών και διαμονής για επαγγελματικά, ψυχαγωγικά, συνεδριακά και πάσης φύσεως ταξίδια που πιθανό να προπληρώθηκε όλο η μέρος του τιμήματος ανατρέπονται.
Όλη η παραπάνω περιπτωσιολογία ζητημάτων επί συμβάσεων που ανατρέπονται εν όλω η εν μέρει ή λύονται, το ιδανικό είναι να λύνονται καλή τη πίστη και από τις δύο μεριές άτυπα με αμοιβαία κατανόηση των περιστάσεων και ο κάθε συμβαλλόμενος να επιστρέφει στον άλλον το αντίτιμο ή το είδος της σύμβασης με διάθεση αμοιβαίων παραχωρήσεων και αλληλοκατανόησης χωρίς προσφυγή σε πιο δραστικές νομικές λύσεις.
Όμως όταν αυτό δεν είναι εφικτό ένεκα δυστροπίας κάποιου συμβαλλόμενου υπάρχει και η νομική οδός για την επίλυση του ζητήματος.
Ο Αστικός Κώδικας στο άρθρο 388 προβλέπει την απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών ως λόγο λύσης των συμβάσεων, καθόσον αν τα περιστατικά -εν προκειμένω ο κορωνοιός και οι συνέπειές του- ενόψει της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών μεταβλήθηκαν από λόγους έκτακτους και μη προβλέψιμους και αποδειχθεί αιτιώδης συνάφεια αυτής της μεταβολής με την υπέρμετρα επαχθή για τον οφειλέτη κάλυψη των συμβατικών του υποχρεώσεων το δικαστήριο μπορεί κατά την κρίση του με αίτηση του οφειλέτη να αποφασίσει τη λύση της σύμβασης εξ ολοκλήρου ή κατά το μέτρο που δεν εκτελέστηκε ακόμη.
Αν αποφασιστεί η λύση της σύμβασης, επέρχεται απόσβεση των υποχρεώσεων παροχής που πηγάζουν από αυτήν και οι συμβαλλόμενοι έχουν υποχρέωση να αποδώσουν ότι έλαβαν είτε σε χρήμα είτε σε είδος κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (904επ Α.Κ) .
Επί συμβάσεων που ο ένας εκ των δύο συμβαλλόμενων φυσικών ή νομικών προσώπων έχει διαμονή ή έδρα αντίστοιχα στο εξωτερικό ανατρέχουμε στο ιδιωτικό διεθνές δίκαιο για να διαπιστώσουμε κατ’ αρχάς ποιο δίκαιο εφαρμόζεται κατά περίπτωση και κατά δεύτερον βλέπουμε στα αντίστοιχα δίκαια της αλλοδαπής παρόμοιες διατάξεις να εφαρμόσουμε. Αυτό αφορά ιδίως συναλλαγές και συμβάσεις μεταξύ προμηθευτών που εδρεύουν στο εξωτερικό και εμπόρων που εδρεύουν στην Ελλάδα και στους οποίους οφείλεται συμφωνημένο τίμημα ή παροχή καθώς και στην περίπτωση συμβάσεων μεταφορών ή διαμονής που έχει προκαταβληθεί όλο η μέρος του τιμήματος για παροχή υπηρεσιών και μετά την εξάπλωση του κορωνοϊού τα προγραμματισμένα ταξίδια ακυρώθηκαν.
Είναι αυτονόητο ότι για ένα τέτοιο ζήτημα, νομολογία δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί και τα ύδατα είναι ακόμη αχαρτογράφητα σε άλλους σημαντικότερους τομείς που επηρεάζει η εξάπλωση του Κορωνοϊού (υγεία, ιατρική, οικονομία) πόσο μάλλον για την τύχη νομικών ζητημάτων που άπτονται την απρόβλεπτη μεταβολή συνθηκών λόγω κορωνοϊού. Υπάρχει όμως αντίστοιχη νομολογία για άλλους λόγους απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών και ιδίως σε περιπτώσεις που το δικαστήριο δέχτηκε για ελάσσονες λόγους, σε σχέση με αυτή την επιδημία, λύση εν όλω η εν μέρει συμβάσεων. Είναι επόμενο ότι όταν αποδεικνύονται λόγοι υγείας τόσο σοβαροί για τη ματαίωση ή την τροποποίηση των συμβάσεων το δικαστήριο θα κινηθεί σε αυτό το πλαίσιο.
* Δικηγόρος Βόλου
Κάτοχος μεταπτυχιακών διπλωμάτων ειδίκευσης σε εμπορικό και αστικό Δίκαιο
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου