Του Κώστα Γιαννακίδη,
protagon.gr
Το πρόσημο του ισοζυγίου γεννήσεων – θανάτων θα παραμείνει αρνητικό μέχρι το 2050.
Η καθαρή μετανάστευση, δηλαδή αυτοί που θα έρθουν και εκείνοι που θα φύγουν, θα προσδιορίσει καθοριστικά το εύρος της όποιας μείωσης του πληθυσμού της χώρας μας.
Η δημογραφική γήρανση δεν πρόκειται να ανακοπεί. Η ομάδα των 65 ετών και άνω θα είναι η μονή που θα αυξηθεί το δε ποσοστό της στον συνολικό πληθυσμό θα κυμανθεί γύρω από το 33% (22% σήμερα) ενώ οι ρυθμοί αύξησης των 85 και άνω, σε σχέση με τους αντίστοιχους των 65+, θα είναι ταχύτεροι, με αποτέλεσμα οι «υπέργηροι» να αποτελούν το 20% της ομάδας των 65 και άνω (έναντι του 15% σήμερα).
Η μείωση του πληθυσμού των κάτω των 65 ετών, που συνεπάγεται τόσο τη μείωση του πλήθους των 20-64 ετών όσο και την αύξηση της μέσης ηλικίας της ομάδας αυτής, θα επηρεάσει, αναπόφευκτα, και τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, με αποτέλεσμα την συρρίκνωσή του.
Να το δούμε πρακτικά; Μέχρι το 2050 τα όρια συνταξιοδότησης, όπως υπολογίζει ο ΟΟΣΑ, θα φτάσουν στα 70 χρόνια. Και τι θα συμβεί μέχρι το 2100; Ενδέχεται να έχουμε μείνει μισοί. Μέχρι το 2060 ο ενεργός πληθυσμός θα έχει μειωθεί κατά 35%. Αναπόφευκτα, σε μία γερασμένη χώρα, με ένα Δημόσιο στο οποίο υπηρετούν κυρίως πενηντάρηδες, τα περί ψηφιακής μετάβασης ακούγονται όμορφα, αλλά στην πράξη δυσκολεύουν αρκετά. Χρειάζονται νέοι για να οδηγήσουν τη χώρα στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Και αυτοί οι νέοι λείπουν από τα καχεκτικά δημογραφικά μας.
Συζητώντας με τον καθηγητή Κοτζαμάνη, μου ζήτησε να φανταστώ και να συγκρίνω τη ζωή δύο γυναικών. Η μία ήταν 65 ετών το 1980 και η άλλη θα γίνει 65 ετών το 2040. Ποια θα είναι η μεγαλύτερη διαφορά στη ζωή τους; Η μοναξιά. Η γυναίκα τού 1980 είχε γύρω της παιδιά και εγγόνια, αδέρφια, μία μεγάλη οικογένεια. Η γυναίκα τού 2040 θα έχει πολύ λιγότερους ανθρώπους γύρω της. Εναν σύντροφο, ένα παιδί, ίσως και κάποιο αδέρφι. Μέχρις εκεί. Και η εικόνα της θα αντιστοιχεί στη χώρα. Σε καλή φυσική κατάσταση, με καλά οικονομικά, αν και με τεράστιο χρέος στην πλάτη, στο κατώφλι του γήρατος, μητέρα ενός παιδιού, αλλά δεν θα προλάβει να δει εγγόνι.
Πριν από λίγες μέρες στο Ναύπλιο, το Ιστορικό Αρχείο της Alpha Bank και το Κέντρο Πολιτισμού της Τράπεζας της Ελλάδος διοργάνωσαν μια ενδιαφέρουσα και αισιόδοξη, όπως εξελίχθηκε, ιστορική συνάντηση, με θέμα την πορεία της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία 200 χρόνια.
Και πράγματι, αν δούμε τις εξελίξεις με τη ματιά ανθρώπων που βρίσκονται στην κεφαλή των δύο τραπεζών, του Γιάννη Στουρνάρα και του Βασίλη Ράπανου, η χώρα δικαιούται να ατενίζει έναν γαλανό ορίζοντα, αρκεί να προχωρήσει σε κάποιες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, αξιοποιώντας καταλλήλως τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Και φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ριζική αναδιάρθρωση της Παιδείας. Είμαστε μια χώρα που παράγει ένα εξωφρενικά υψηλό ποσοστό πτυχιούχων που θεωρούνται λειτουργικά αναλφάβητοι.
Ναι, έχει να πέσει χρήμα στη χώρα. Το θέμα είναι να υπάρχουν και αρκετοί για να το χαρούν. Στην επιστημονική συνάντηση του Ναυπλίου ακούστηκαν πραγματικά ενδιαφέρουσες απόψεις. Ομως ξεχώρισα μία που δεν ήρθε μήτε από ιστορικό μήτε από οικονομολόγο. Ο καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης διδάσκει Δημογραφία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Και στην ομιλία του επισήμανε τα εξής απλά και κατανοητά:
Η μείωση του πληθυσμού μας τις επόμενες τρεις δεκαετίες θα είναι –ανεξαρτήτως σεναρίων– συνεχής,
Και πράγματι, αν δούμε τις εξελίξεις με τη ματιά ανθρώπων που βρίσκονται στην κεφαλή των δύο τραπεζών, του Γιάννη Στουρνάρα και του Βασίλη Ράπανου, η χώρα δικαιούται να ατενίζει έναν γαλανό ορίζοντα, αρκεί να προχωρήσει σε κάποιες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, αξιοποιώντας καταλλήλως τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Και φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ριζική αναδιάρθρωση της Παιδείας. Είμαστε μια χώρα που παράγει ένα εξωφρενικά υψηλό ποσοστό πτυχιούχων που θεωρούνται λειτουργικά αναλφάβητοι.
Ναι, έχει να πέσει χρήμα στη χώρα. Το θέμα είναι να υπάρχουν και αρκετοί για να το χαρούν. Στην επιστημονική συνάντηση του Ναυπλίου ακούστηκαν πραγματικά ενδιαφέρουσες απόψεις. Ομως ξεχώρισα μία που δεν ήρθε μήτε από ιστορικό μήτε από οικονομολόγο. Ο καθηγητής Βύρων Κοτζαμάνης διδάσκει Δημογραφία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Και στην ομιλία του επισήμανε τα εξής απλά και κατανοητά:
Η μείωση του πληθυσμού μας τις επόμενες τρεις δεκαετίες θα είναι –ανεξαρτήτως σεναρίων– συνεχής,
Το πρόσημο του ισοζυγίου γεννήσεων – θανάτων θα παραμείνει αρνητικό μέχρι το 2050.
Η καθαρή μετανάστευση, δηλαδή αυτοί που θα έρθουν και εκείνοι που θα φύγουν, θα προσδιορίσει καθοριστικά το εύρος της όποιας μείωσης του πληθυσμού της χώρας μας.
Η δημογραφική γήρανση δεν πρόκειται να ανακοπεί. Η ομάδα των 65 ετών και άνω θα είναι η μονή που θα αυξηθεί το δε ποσοστό της στον συνολικό πληθυσμό θα κυμανθεί γύρω από το 33% (22% σήμερα) ενώ οι ρυθμοί αύξησης των 85 και άνω, σε σχέση με τους αντίστοιχους των 65+, θα είναι ταχύτεροι, με αποτέλεσμα οι «υπέργηροι» να αποτελούν το 20% της ομάδας των 65 και άνω (έναντι του 15% σήμερα).
Η μείωση του πληθυσμού των κάτω των 65 ετών, που συνεπάγεται τόσο τη μείωση του πλήθους των 20-64 ετών όσο και την αύξηση της μέσης ηλικίας της ομάδας αυτής, θα επηρεάσει, αναπόφευκτα, και τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, με αποτέλεσμα την συρρίκνωσή του.
Να το δούμε πρακτικά; Μέχρι το 2050 τα όρια συνταξιοδότησης, όπως υπολογίζει ο ΟΟΣΑ, θα φτάσουν στα 70 χρόνια. Και τι θα συμβεί μέχρι το 2100; Ενδέχεται να έχουμε μείνει μισοί. Μέχρι το 2060 ο ενεργός πληθυσμός θα έχει μειωθεί κατά 35%. Αναπόφευκτα, σε μία γερασμένη χώρα, με ένα Δημόσιο στο οποίο υπηρετούν κυρίως πενηντάρηδες, τα περί ψηφιακής μετάβασης ακούγονται όμορφα, αλλά στην πράξη δυσκολεύουν αρκετά. Χρειάζονται νέοι για να οδηγήσουν τη χώρα στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Και αυτοί οι νέοι λείπουν από τα καχεκτικά δημογραφικά μας.
Συζητώντας με τον καθηγητή Κοτζαμάνη, μου ζήτησε να φανταστώ και να συγκρίνω τη ζωή δύο γυναικών. Η μία ήταν 65 ετών το 1980 και η άλλη θα γίνει 65 ετών το 2040. Ποια θα είναι η μεγαλύτερη διαφορά στη ζωή τους; Η μοναξιά. Η γυναίκα τού 1980 είχε γύρω της παιδιά και εγγόνια, αδέρφια, μία μεγάλη οικογένεια. Η γυναίκα τού 2040 θα έχει πολύ λιγότερους ανθρώπους γύρω της. Εναν σύντροφο, ένα παιδί, ίσως και κάποιο αδέρφι. Μέχρις εκεί. Και η εικόνα της θα αντιστοιχεί στη χώρα. Σε καλή φυσική κατάσταση, με καλά οικονομικά, αν και με τεράστιο χρέος στην πλάτη, στο κατώφλι του γήρατος, μητέρα ενός παιδιού, αλλά δεν θα προλάβει να δει εγγόνι.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου