Όλα τα τελευταία χρόνια, μέχρι τον Μάρτιο 2020, το βασικό θέμα συζήτησης ήταν η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της. Φιλόδοξους στόχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτέλεσαν η συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας στους 2°C, οι μηδενικές εκπομπές CO2, η δημιουργία εναλλακτικών πηγών ενέργειας κ.λπ.. Στόχοι δύσκολοι και δαπανηροί αλλά απαραίτητοι για τη διάσωση του πλανήτη. Ξαφνικά τον Μάρτιο 2020 εμφανίζεται η πρώτη μεγάλη πανδημία μετά την ισπανική γρίπη του 1918 με τη μορφή του ιού COVID-19 που απειλεί την ύπαρξη και τη ζωή μας και σίγουρα την αλλάζει. Εκατομμύρια κρούσματα, εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, άδειοι δρόμοι, έρημα αεροδρόμια, άδεια εστιατόρια, μπαρ, κινηματογράφοι και θέατρα αποτέλεσαν τη νέα πραγματικότητά μας τους τελευταίους μήνες όπως βέβαια και η εργασία από απόσταση.
Δύο μεγάλες απειλές για την ανθρωπότητα με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η πρώτη εξελίσσεται σταδιακά και απειλεί την ύπαρξη του πλανήτη. Η δεύτερη απρόσμενη και αιφνίδια με άγνωστη εξέλιξη και πολλά ερωτηματικά για τον τρόπο αντιμετώπισής της.
Κοινό χαρακτηριστικό το μέγεθος της απειλής που επισύρουν που τους δίνει τον χαρακτήρα του συστημικού κινδύνου και οι τεράστιες επιπτώσεις τους στην οικονομία.
Το σχετικά σύντομο πρώτο κύμα του COVID-19 επέφερε - ακόμα και αν βρεθεί άμεσα τρόπος αντιμετώπισης και δεν υπολογιστούν επόμενα κύματα - σε συνδυασμό με το lockdown
- πτώση ζήτησης,
- πτώση αγορών και έντονη κινητικότητά τους
- σημαντική αύξηση ανεργίας,
- διακοπή εργασιών πολλών επιχειρήσεων,
- βαθιά ύφεση, πρωτοφανή για τα νεότερα χρόνια.
Και βέβαια στην παρούσα φάση ακόμα και αν η κλιματική αλλαγή θεωρείται το μεγαλύτερο διακύβευμα, η πανδημία βρίσκεται στο προσκήνιο καθώς, παρά τις βάσιμες ελπίδες μας, κατάλληλα φάρμακα και εμβόλια δεν έχουν βρεθεί ακόμη και κάθε επόμενο lockdown για λόγους πρόληψης και μείωσης της διασποράς του ιού γίνεται ακόμη πιο δύσκολο. Οικονομική επιβίωση και υγεία γίνονται στόχοι αντικρουόμενοι.
Μπορούμε να ζήσουμε σε μια οικονομία όπου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αλλά και οι μεγαλύτερες (βλ. αεροπορικές εταιρίες) θα είναι κλειστές; Πώς θα δουλέψει ο τουρισμός, η εστίαση, η διασκέδαση και πολλοί άλλοι κλάδοι; Πόσα κυβερνητικά χρήματα μπορούν να διατεθούν σε επιδόματα και εισφορές αν η κατάσταση συνεχιστεί; Εύλογα τίθεται και το ερώτημα που αφορά τον κλάδο μας αν οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την πανδημία είναι ασφαλίσιμοι (βλ. συχνές εξαιρέσεις σε ορισμένα ασφαλιστήρια συμβόλαια) και κυρίως αναφερόμαστε στις επόμενες πανδημίες καθώς στην παρούσα ο κίνδυνος δεν είναι τυχαίος και αναμενόμενος αλλά ήδη πραγματοποιείται και εξελίσσεται.
Το θέμα απασχολεί τις ασφαλιστικές αγορές και τις Ενώσεις τους καθώς και τις εθνικές κυβερνήσεις που συστήνουν ειδικές Ομάδες Εργασίας. Ανάλογη Ομάδα Εργασίας έχει συσταθεί και στην Ελλάδα. Απασχολεί ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, που δέχθηκε το ισχυρότερο πλήγμα (βλ. Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία κ.λπ.) αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο και τελικά ολόκληρο τον κόσμο. Οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί και οργανισμοί (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, EIOPA, Insurance Europe, Pan-European Insurance Forum - PEIF, κ.λπ.) βρίσκονται σε συνεχή διάλογο και ανταλλάσσουν εντατικά απόψεις τόσο για την εξέλιξη της τρέχουσας πανδημίας όσο και για την ασφαλισιμότητα των σχετικών κινδύνων στο μέλλον. Τις συζητήσεις αυτές παρακολουθεί στενά η ΕΑΕΕ κυρίως μέσω της συμμετοχής της στην Executive Committee της Insurance Europe.
Από την ανταλλαγή πληροφοριών για την πρώτη φάση του COVID-19 μέσω των ευρωπαϊκών ασφαλιστικών Ενώσεων φάνηκε ότι ο ασφαλιστικός κλάδος στάθηκε καλά εν μέσω της πανδημίας. Παρά τους πολλούς κινδύνους στους οποίους εκτίθενται και οι ίδιες οι ασφαλιστικές εταιρίες (όπως πτώση ζήτησης, μείωση ρευστότητας, μείωση αξίας επενδύσεων, εργασιακά θέματα, κ.λπ.) ο κλάδος μας, σημαντικά θωρακισμένος με το Solvency II, κατάφερε να διασφαλίσει την αδιάλειπτη λειτουργία του εκπληρώνοντας στο ακέραιο τις υποχρεώσεις προς τους πελάτες του. Παράλληλα οι ασφαλιστικές εταιρίες προέβησαν σε πρωτοβουλίες καλής θέλησης (εκπτώσεις, διευκολύνσεις προς τους ασφαλισμένους κ.λπ.) για την εξυπηρέτηση των πελατών τους ενώ προχώρησαν σε δωρεές για την αντιμετώπιση του COVID-19. Τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και η EIOPA αναγνώρισαν τις προσπάθειες και τη συνεισφορά του κλάδου.
Το ερώτημα που τίθεται από τα ευρωπαϊκά όργανα είναι αν πέρα από τις πρωτοβουλίες καλής θέλησης υπάρχει ρόλος για τον ασφαλιστικό κλάδο στην κάλυψη του κινδύνου της πανδημίας και ποιος είναι αυτός.
Μπορεί ο κλάδος να ασφαλίσει την πανδημία; Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβληματίζεται έντονα χωρίς να είναι σίγουρο ότι κατανοεί πλήρως το μοντέλο με το οποίο λειτουργεί η ασφάλιση. Η EIOPA προωθεί την ιδέα stakeholders group και διαμορφώνει ειδικά ερωτηματολόγια. Η Insurance Europe δημιούργησε ειδική ομάδα εργασίας (Pandemic Risk Project Group) για να διαμορφώσει τις θέσεις και απόψεις της ευρωπαϊκής ασφαλιστικής αγοράς στον ευρωπαϊκό διάλογο. Στην ομάδα αυτή η ΕΑΕΕ εκπροσωπείται και παρακολουθεί τις εξελίξεις. Παράλληλα η Insurance Europe εξέδωσε educational paper για να αναδείξει τον τρόπο λειτουργίας της ασφάλισης και τις δυσκολίες που υπάρχουν στην περίπτωση των πανδημιών.
Το βασικό συμπέρασμα της συζήτησης μέχρι στιγμής είναι πως η συνολική κάλυψη των κινδύνων που συνδέονται με τις πανδημίες από τις ασφαλιστικές εταιρίες και μόνο δεν είναι εφικτή για τους εξής λόγους:
α. Για να θεωρηθούν οι κίνδυνοι ασφαλίσιμοι πρέπει
- να είναι καθορισμένοι και οικονομικά μετρήσιμοι
- να είναι τυχαίοι και ανεξάρτητοι,
- να μπορεί να φτιαχτεί ένα pool κινδύνων μέσω του οποίου θα διαμοιραστεί ο κίνδυνος,
- ο ασφαλιστής να μπορεί να υπολογίσει επαρκές ασφάλιστρο για να καλύψει τις ζημιές,
- να είναι γνωστές η συχνότητα και η σοβαρότητα των επιπτώσεων του κάθε κινδύνου,
- να υπάρχει περιορισμένος κίνδυνος καταστροφικών ζημιών.
Όλα τα παραπάνω στην πανδημία δεν έχουν εφαρμογή.
β. Οι καλυπτόμενοι κίνδυνοι είναι τεράστιοι και πολλαπλοί (Νon Damage Business Interruption - NDBI, travel PI, travel cancelation, cancel of events κ.α.). Μπορεί κανείς να αναλογιστεί το μέγεθος των εν λόγω κινδύνων με το εξής παράδειγμα. Για να καλυφθούν οι NDBI κίνδυνοι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της Γαλλίας για το πρώτο κύμα του κορωνοϊού θα έπρεπε να πληρωθούν τα ασφάλιστρα 100 ετών ή να δοθεί το σύνολο των κεφαλαίων της γαλλικής ασφαλιστικής αγοράς.
γ. Δεν υπάρχει γεωγραφικός περιορισμός καθώς η πανδημία αφορά ολόκληρο τον πλανήτη, ούτε συγκεκριμένη διάρκεια.
δ. Η ενεργοποίηση της ασφάλισης (αποζημίωση) γίνεται συχνά με πολιτική απόφαση.
Γενικά το παραδοσιακό ασφαλιστικό μοντέλο δεν λειτουργεί καθώς στηρίζεται στην παραδοχή ότι οι ζημιές των λίγων πληρώνονται από τα ασφάλιστρα των πολλών κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση των πανδημιών.
Μετά από αυτές τις διαπιστώσεις και αντλώντας συμπεράσματα από την κάλυψη κινδύνων φυσικών καταστροφών προκύπτει ότι μόνο με Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα μπορεί να καλυφθούν κίνδυνοι τέτοιας έκτασης και μάλιστα με τη δημιουργία pools και με συγκεκριμένους περιορισμούς. Τα pools αυτά θα είναι μάλλον εθνικά και όχι πανευρωπαϊκά καθώς υπάρχουν έντονες διαφορές από κράτος σε κράτος στην έκταση και εξέλιξη της πανδημίας αλλά και στις κυβερνητικές αντιδράσεις και στα συστήματα υγείας. Ωστόσο φαίνεται να υπάρχει ανάγκη για κάποιας μορφής συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Επειδή το θέμα της ασφαλιστικής κάλυψης στην πανδημία είναι ευρύτατο πρέπει να γίνουν επιλογές και να δοθούν απαντήσεις στα εξής ερωτήματα:
- Είναι η ασφάλιση ο καλύτερος μηχανισμός για να αντιμετωπιστεί μια πανδημία;
- Τα pools που θα δημιουργηθούν θα καλύπτουν μόνο τους κινδύνους της πανδημίας ή και άλλους κινδύνους (π.χ. φυσικών καταστροφών);
- Ποιους κινδύνους θα θέλαμε να ασφαλίσουμε κατά προτεραιότητα (π.χ. Νon Damage Business Interruption – NDBI, ακύρωση εκδηλώσεων, γενική αστική ευθύνη, κ.λπ.);
- Ποιους ασφαλισμένους επιθυμούμε να καλύψουμε κατά προτεραιότητα [μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μεγάλες εταιρίες (π.χ. αεροπορικές), επαγγελματίες κ.λπ.];
- Θα υπάρχουν όρια και ποια;
- Θα είναι η ασφάλιση υποχρεωτική ή προαιρετική;
- Πώς θα ενεργοποιείται η αποζημίωση στην ασφάλιση;
- Τι ρόλο παίζουν τα μέτρα πρόληψης για να είναι ασφαλίσιμοι οι κίνδυνοι (π.χ. τα γενικευμένα tests περιορίζουν την πιθανότητα lockdowns);
- Σε ποια στατιστικά στοιχεία θα βασιστεί η τιμολόγηση των κινδύνων;
- Πως θα χρηματοδοτηθεί η κάλυψη των κινδύνων (ασφάλιση – αντασφάλιση – εθνικές κυβερνήσεις – Ευρωπαϊκή Ένωση)
Η ασφαλιστική κάλυψη μια πανδημίας είναι μια δύσκολη υπόθεση και φαίνεται μερικώς εφικτή μόνο με συνεργασία ιδιωτικού τομέα και κράτους και υπό περιορισμούς. Βέβαια μια πανδημία με σοβαρές επιπτώσεις δεν παρουσιάζεται κάθε μέρα καθώς συνήθως μεσολαβούν πολλές δεκαετίες από τη μία στην άλλη γεγονός που επιτρέπει την ενδιάμεση συσσώρευση κεφαλαίων.
Ασφαλώς ο ασφαλιστικός κλάδος θα συνεχίσει να εκφράζει θέσεις και απόψεις στον ευρωπαϊκό διάλογο διαδραματίζοντας εποικοδομητικό και ουσιαστικό ρόλο. Αναρωτιέται πάντως κανείς μήπως πέρα από την έτσι και αλλιώς σπάνια εμφάνιση πανδημιών θα πρέπει οι πολίτες να θέτουν ως προτεραιότητα και να ασφαλίζονται για ενδεχόμενους κινδύνους πολύ πιο πιθανούς και συχνούς που αν και καθημερινοί φαίνεται να λησμονούνται (ασφαλίσεις υγείας, σύνταξης, περιουσίας, ευθύνης, κ.λπ.).
*Η κ. Μ. Αντωνάκη είναι μαθηματικός- αναλογίστρια με μεταπτυχιακές σπουδές στην Επιχειρησιακή Έρευνα και Πληροφορική και πολύχρονη εμπειρία σε θέματα Ιδιωτικής Ασφάλισης. Από το 1995 κατέχει τη θέση της Γενικής Διευθύντριας της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος (ΕΑΕΕ).
πηγη
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου