ΣΥΔΑΝΕΦ: ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΜΕ ΡΗΤΡΑ ΑΞΙΑΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ, ΕΝΥΠΟΘΗΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ !!!

Γράφει ο Πρόεδρος του ΣΥΔΑΝΕΦ

Παντελής Αντωνιάδης

Α. Τι συμβαίνει στην Ευρώπη ?

Δάνεια που είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε είναι αδύνατον για τον οφειλέτη να μην αντιμετωπίσει κάποια στιγμή αδυναμία πληρωμής. Δάνεια που στοιχηματικού χαρακτήρα, που γεννούν υψηλό κίνδυνο μονομερώς σε βάρος του οφειλέτη.

Χιλιάδες πολίτες από όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ έχουν επηρεαστεί αρνητικά από δάνεια που άντλησαν σε εθνικό νόμισμα, με ρήτρα αξίας συναλλάγματος.

Η Ισπανία, η Κροατία, η Ουγγαρία, η Σλοβενία, η Γαλλία, η Γερμανία είναι ορισμένες από τις χώρες, στις οποίες καταγράφηκαν ευνοϊκές δικαστικές αποφάσεις εναντίον των τραπεζών και των προϊόντων τους.

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ – νόμισμα Λέβα

Στη Βουλγαρία έπεσαν θύματα αυτής της αδίστακτης δανειοδοτικής πρακτικής μερικές χιλιάδες πολίτες την περίοδο 2007- 2008, από τις τρεις τράπεζες EFG Eurobank Βουλγαρίας, Unicredit και την τράπεζα Πειραιώς. Ο σύλλογος ο οποίος ιδρύθηκε το 2015 στόχο είχε να βοηθήσει τους δανειολήπτες νομικά κάνοντας γνωστό το πρόβλημα στην κοινή γνώμη σε κάθε αρμόδιο όργανο της Βουλγαρίας και την ΕΕ.

Από την Επιτροπή Προστασίας Καταναλωτών της Βουλγαρίας κατατέθηκαν 3 συλλογικές αγωγές κατά των προαναφερόμενων τραπεζών, αλλά σε εξέλιξη είναι μόνον οι δύο (κατά της Unicredit και κατά της Πειραιώς). Η δίκη κατά της Eurobank διεκόπηκε πριν να συμμετέχουν ενεργά οι δανειολήπτες σε αυτήν. Η Επιτροπή Προστασίας Καταναλωτών της Βουλγαρίας, εν αγνοία τους, υπέγραψε εξωδικαστική συμφωνία με τη Eurobank και απέσυρε την αγωγή.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ – νόμισμα Λέου

Στη Ρουμανία υπάρχουν 200.000 δανειολήπτες με οφειλές εκφρασμένες σε ελβετικά φράγκα. Τα εν λόγω δάνεια είναι κυρίως ενυπόθηκα. Οι εκκρεμείς αποπληρωμές στη βαλκανική χώρα, η οποία αποτελεί τη φτωχότερη της ΕΕ, ανέρχονται σε 3 δις ευρώ. Το εφετείο της Ρουμανίας με την υπ’ αριθμ. 209/19-06-2015 απόφασή του αναγνώρισε τελεσίδικα την ακυρότητα του όρου που προέβλεπε την αποπληρωμή των δανείων με την τιμή πώλησης του ελβετικού φράγκου και αναγνώρισε ως νόμιμη ρήτρα αποπληρωμής την ισοτιμία εκταμίευσης.

Η αγωγή κατατέθηκε από την Claudia και τον Gheorghe Medan Manes κατά της θυγατρικής ανώνυμης τραπεζικής εταιρείας της Τράπεζας Πειραιώς που δραστηριοποιείται στη Ρουμανία. Το Ρουμανικό δικαστήριο απηύθυνε προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της ΕΕ και ακολούθησε η απόφαση C-186/2016. Πάνω από 23.000 άτομα μάχονται ενεργά και επιζητούν αλλαγές στην εθνική νομοθεσία.

ΠΟΛΩΝΙΑ – νόμισμα Ζλότι

Μεταξύ του 2004 και του 2010 οι πολωνοί πολίτες υπέγραφαν για να λάβουν δάνεια εκφρασμένα σε ελβετικό φράγκο, γιατί «αυτό προτεινόταν και όλοι αυτό έκαναν». Αφορούν σε 500.000 δανειολήπτες ή 8% του ΑΕΠ της χώρας. Στις αρχές του 2016 κατατέθηκε σχέδιο νόμου με βάση το οποίο οι τράπεζες αναλάμβαναν το κόστος από τις μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας σε αυτά τα δάνεια, αφού νομοθετικά η ισοτιμία ελβετικού φράγκου/ζλότι ρυθμιζόταν με την τιμή που είχε κατά την υπογραφή της δανειακής σύμβασης.

Η πρόταση δεν ψηφίστηκε ακόμη και η κυβέρνηση η οποία μετά από πιέσεις από τις Βρυξέλλες συζητάει ενδιάμεσες προτάσεις, όπως την αποδέσμευση των δανειοληπτών με παραχώρηση της κυριότητας των ακινήτων και ταυτόχρονα την υπογραφή μακροχρόνιων συμβάσεων μισθώσεων, έτσι ώστε να συνεχίσουν να διαμένουν στα σπίτια τους, όπως και την επιβολή στις τράπεζες υποχρέωσης να ενσωματώσουν το αρνητικό επιτόκιο του ελβετικού φράγκου στις δανειακές συμβάσεις τους.

ΒΟΣΝΙΑ - νόμισμα Μάρκο Βοσνίας

Στη Βοσνία, τα πρωτόδικα δικαστήρια της χώρας σε 130 περιπτώσεις ακύρωσαν τη ρήτρα συναλλάγματος και 100 δικαστικές αποφάσεις ακύρωσαν ολόκληρη τη σύμβαση, με αποτέλεσμα οι δανειολήπτες να μην επωμίζονται τον συναλλαγματικό κίνδυνο. Αναμένεται η εκδίκαση των εφέσεων που άσκησαν οι τράπεζες.

ΚΡΟΑΤΙΑ - νόμισμα Κούνα

Το χρέος αφορά περίπου 60.000 νοικοκυριά. Το καλοκαίρι του 2013 το δικαστήριο αποφάσισε, κατόπιν άσκησης ομαδικής αγωγής δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο, υπέρ της μεταβολής του ύψους της οφειλής στο τοπικό νόμισμα (κούνα) με τη σχέση συναλλαγματικής ισοτιμίας της ημέρας εκταμίευσης του δανείου, λόγω της ελλιπούς πληροφόρησης των δανειοληπτών εκ μέρους των 8 εναγόμενων πιστωτικών ιδρυμάτων σχετικά με το συναλλαγματικό κίνδυνο.

Η Κροατία προέβη σε νομοθέτηση. Οι αποφάσεις της Κροατικής κυβέρνησης προκάλεσαν δυσαρέσκεια στο βαθμό που μέχρι και η ΕΚΤ τους άσκησε σφοδρή κριτική.

ΣΛΟΒΕΝΙΑ - νόμισμα ευρώ

Στη Σλοβενία κυρίως από το 2004 έως το 2008 χορηγήθηκαν σε ιδιώτες και εταιρίες από σλοβενικές τράπεζες 20.000 δάνεια εκφρασμένα σε ελβετικό φράγκο. Τον Ιανουάριο του 2018 το ανώτατο δικαστήριο της Λιουμπλιάνα- Σλοβενίας, έκρινε ως ολικά άκυρη τη σύμβαση δανείου που εκφράστηκε σε ελβετικό φράγκο επειδή ο δανειολήπτης δεν είχε ενημερωθεί σχετικά με τους υψηλούς κινδύνους μιας τέτοιας σύμβασης.

ΟΥΓΓΑΡΙΑ – νόμισμα Φιορίνι Ουγγαρίας

Η Ουγγαρία με πληθυσμό 10 εκατομμύρια περίπου, έχει περίπου 1,5 εκατομμύριο συμβάσεις σε ελβετικά φράγκα. Ήδη έχουν συμπληρωθεί επτά (7) χρόνια από την πρώτη πρωτοβάθμια απόφαση και το προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ, που οδήγησε στην έκδοση της υπ’ αριθμ. C-26/13 της 30/04/2014 απόφασης του ΔΕΕ στην υπόθεση Kassler. Το ανώτατο δικαστήριο αποφάνθηκε περί της εγκυρότητας των εκφρασμένων σε ελβετικό φράγκο δανειακών συμβάσεων καλώντας τα κατώτερα δικαστήρια, ναι μεν να δέχονται την εγκυρότητα των εν λόγω δανείων αλλά να μεταβάλλουν τους όρους λειτουργίας τους, όπου αρμόζει, επί τη βάσει τυχόν πλημμελούς πληροφόρησης των δανειοληπτών από τα πιστωτικά ιδρύματα.

Στην Ουγγαρία οτιδήποτε σχετίζεται με τα δάνεια σε ξένο νόμισμα συνιστά πολιτικό ζήτημα εδώ και χρόνια, σύμφωνα με την κυβέρνηση του Βίκτορ Ορμπάν. Ο συντηρητικός πολιτικός έχει συγκρουστεί ανοιχτά με τις τράπεζες, ειδικά με τις ξένες. Τα εν λόγω δάνεια τα οποία χορηγήθηκαν κυρίως από μη τοπικές τράπεζες μετατράπηκαν μέσα από διάφορα στάδια από ελβετικά φράγκα σε φιορίνια, το τοπικό νόμισμα της χώρας. Οι ουγγρικές αρχές μετέτρεψαν σχεδόν μισό εκατομμύριο ενυπόθηκα δάνεια σε φιορίνια.

Σήμερα στην Ουγγαρία βρίσκει κανείς μόνο προσωπικές πιστώσεις σε ελβετικά φράγκα.

ΙΤΑΛΙΑ - νόμισμα ευρώ

Στην Ιταλία το πρόβλημα με τα δάνεια που εκφράστηκαν σε ξένο νόμισμα αποδίδεται στην Barclays (βρετανική πολυεθνική εταιρεία τραπεζικών και χρηματοοικονομικών υπηρεσιών που εδρεύει στο Λονδίνο). Οι εθνικές τράπεζες στην Ιταλία δεν επέτρεψαν σε οικογένειες ή πολίτες με λιγότερους πόρους να έχουν πρόσβαση σε ενυπόθηκα δάνεια. Η Barclays τους πρόσφερε αυτή την δυνατότητα με τα ενυπόθηκα δάνεια σε διαφορετικά νομίσματα, γνωστά ως δάνεια εκφρασμένα σε ξένο νόμισμα.

Εκτιμάται ότι πάνω από 5.000 οικογένειες χωρίς ιδιαίτερους πόρους, έχουν λάβει το συγκεκριμένο προϊόν. Στις 3/1/2017 με την υπ’ αριθμ. 44182/2015 το δικαστήριο της Ρώμης με απόφασή του έκρινε επί αγωγής κατά της αγγλικής Barclays για υπόθεση δανείου εκφρασμένου σε ελβετικό φράγκο, ότι ο όρος περί καταβολής των εκάστοτε δόσεων με βάση όχι την αρχική ισοτιμία αλλά την ισοτιμία του χρόνου πληρωμής, είναι καταχρηστικός.

ΑΥΣΤΡΙΑ -νόμισμα ευρώ

Η Αυστρία αποτελεί τη χώρα που έχει πληγεί περισσότερο στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τον μεγάλο αριθμό δανείων. Τα νοικοκυριά που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν εκείνα που δανείστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Το σύστημα της αυστριακής τράπεζας ήταν το εξής: Ο πελάτης αποπληρώνει μόνο μηνιαίους τόκους κατ’ αυτόν τον τρόπο παρέχεται ένα συγκεκριμένο ποσό για ένα επενδυτικό κεφάλαιο. Έπειτα απ’ αυτό ρευστοποιείται το ποσό του δανείου που έχει χορηγηθεί σε ελβετικά φράγκα.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ - νόμισμα ευρώ

Στη Γερμανία το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο με την υπ’ αριθμ. XIZR 152/17, απόφασή του έκρινε για δάνειο εκφρασμένο σε ελβετικό φράγκο που χορηγήθηκε προς ΟΤΑ και όχι σε απλό φυσικό πρόσωπο. Η υπόθεση αφορά δανεισμό σε 2.500 δανειολήπτες (προσομοιάζει με συλλογική αγωγή) -και αξίζει να σημειωθεί ότι το γερμανικό δίκαιο έχει ομοιότητες με το ελληνικό-.

Η απόφαση του γερμανικού ακυρωτικού δέχθηκε την ελλιπή προσυμβατική ενημέρωση του δανειολήπτη από την τράπεζα σχετικώς με τους κινδύνους μεταβολής της συναλλαγματικής ισοτιμίας και μάλιστα δέχθηκε την αδιαφάνεια και την σχετική ακυρότητα που προκαλείται.

ΓΑΛΛΙΑ - νόμισμα ευρώ

Στη Γαλλία το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο με 2 αποφάσεις του την 441/2017 και 442/2017 απεφάνθη κατά της τράπεζας BNP Paribas Personal Finance. Συγκεκριμένα, έκρινε ότι το εφετείο έπρεπε να αναζητήσει αυτεπάγγελτα αν ο συναλλαγματικός κίνδυνος δεν ίσχυε αποκλειστικά για τους δανειολήπτες και κατά πόσον η επίμαχη ρήτρα δεν είχε ως σκοπό ή ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικής ανισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των μερών στη σύμβαση εις βάρος των καταναλωτών.

Με αυτή την αιτιολογία έκανε δεκτή την αναίρεση και εξαφάνισε την απόφαση του εφετείου που είχε κρίνει υπέρ της τράπεζας.

Στις 26/2/2020 εκδόθηκε απόφαση του Tribunal Correctionel de Paris (Ποινικού Δικαστηρίου) επί μηνύσεως 2500 πολιτικώς εναγόντων δανειοληπτών εις βάρος της ιδίας τράπεζας, της BNP Paribas Personal Finance.

Ο ΣΥΔΑΝΕΦ σε επικοινωνία με τη δικηγόρο που χειρίστηκε το ποινικό, μας γνώρισε πως με την καθαρογραφή της αποφάσεως με εκτιμώμενο μήνα το Μάιο θα μας την αποστείλει.

ΙΣΠΑΝΙΑ - νόμισμα ευρώ

Στην Ισπανία περίπου 70.000 νοικοκυριά έχουν δάνεια σε ξένο νόμισμα τα οποία χορηγήθηκαν τη χρονική περίοδο μεταξύ 2007-2008. Τα περισσότερα είναι εκφρασμένα σε ελβετικό φράγκο, πολλά σε γιεν και κάποια σε βρετανική στερλίνα.

Η δικαιοσύνη στην Ισπανία, αν και αρχικά υπήρξε διστακτική, τελικά έκρινε υπέρ των καταναλωτών, ειδικά μετά την απόφαση ΔΕΕ στις 30/4/2014, στην υπόθεση C-26/13 και αργότερα, μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας, το οποίο λειτούργησε πρωτοποριακά αναφορικά με αυτού του είδους τις αποφάσεις.

Στις 30/6/2015 το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας θεώρησε ότι τα δάνεια αυτά αποτελούσαν χρηματοοικονομικό παράγωγο και ως εκ τούτου οι τράπεζες ήταν υποχρεωμένες να εφαρμόσουν τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες MIFID.

Ωστόσο, το ΔΕΕ στις 3/12/2015 C-312/2014 έκρινε ότι τα δάνεια δεν αποτελούσαν επενδυτικό προϊόν. Ακολούθησαν και άλλες αποφάσεις του ΔΕΕ από προδικαστικά ερωτήματα στις υποθέσεις C-90/14, C-602/13, C-613/15, και στις 3/3/2020 την C-125/2018. Η τελευταία απόφαση είναι πολύ σημαντική γιατί δίνει απαντήσεις στα 4 από τα 7 σκέλη του υποβληθέντος ενώπιον του ΑΠ αιτήματός μας.

ΙΣΛΑΝΔΙΑ - νόμισμα Κορώνα

Το ανώτατο δικαστήριο της χώρας έκρινε παράνομα τα δάνεια που είναι συνδεδεμένα με ξένα νομίσματα με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται πλέον τα νοικοκυριά να καλύπτουν τις απώλειες (από την υποτίμηση) της ισλανδικής κορόνας.

ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ- νόμισμα αγγλική λίρα

Τα περισσότερα από τα ενυπόθηκα δάνεια σε διάφορα ξένα νομίσματα που χορηγήθηκαν σε χώρες της ανατολικής και της νότιας Ευρώπης ήταν από βρετανικές τράπεζες. Δε χορήγησαν καθόλου δάνεια ελβετικού φράγκου μέσα στην ίδια τη χώρα τους.

ΕΛΛΑΔΑ -νόμισμα ευρώ

Στην Ελλάδα τα δάνεια με ρήτρα αξίας συναλλάγματος χορηγήθηκαν από τέλος 2006 έως και αρχές 2010. Χορηγήθηκαν από τις 4 συστημικές τράπεζες Eurobank, Πειραιώς, Εθνική και Alpha Bank. Ο συνολικός αριθμός των δανείων ανέρχεται κατά δηλώσεις των αρμοδίων και σύμφωνα με τις ομολογίες των τραπεζών επί των δικογράφων τους, περί τις 65-70.000.
Ασκήθηκαν 4 συλλογικές αγωγές όπως και σωρεία ατομικών αγωγών.

Αυτή τη στιγμή είμαστε σε αναμονή εκδόσεως αποφάσεων για τα εφετεία Πειραιώς, Εθνικής, Alpha Bank. Παράλληλα, αναμένεται η έκδοση αποφάσεως του ΑΠ κατά της Eurobank, όπου θα κριθεί κι εάν θα απευθυνθεί το αιτηθέν εκ μέρους μας προδικαστικό ερώτημα στο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο μεταξύ, υπενθυμίζουμε ότι τον Απρίλιο του 2019 εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. 4/2019 απόφαση της Ολομέλειας του ΑΠ. Με την απόφαση απερρίφθη η αναίρεση της δανειολήπτριας που ασκήθηκε κατά αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης. Η υπόθεση εισήχθη στον ΑΠ υπερπηδώντας το δεύτερο βαθμό δικαιοδοσίας (Εφετείο).

Β. Αποφάσεις ΔΕΕ- Αποφάσεις Ανωτάτων Δικαστηρίων

1. Από τη σωρεία αποφάσεων που έχει εκδοθεί από το ΔΕΕ κατόπιν σχετικών ερωτημάτων των εθνικών δικαστηρίων (αφορούν ατομικές αγωγές) και συγκεκριμένα:
C- 26/14 Ουγγαρία
C- 186/16 Ουγγαρία
C- 51/17 Ρουμανία
C- 613/15 Ισπανία
C- 90/14 Ισπανία
C- 602/13 Ισπανία
C- 119/17 Ρουμανία
C- 266/18 Πολωνία
C- 126/17 Ουγγαρία

Καθώς και η πρόσφατη απόφαση του ΔΕΕ C- 125/18 (Ισπανία), η οποία είναι σημαντική γιατί απάντησε στα 4 από τα συνολικά 7 του υποβληθέντος ενώπιον του ΑΠ αιτήματος για προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ στις 13/1/2020

2. Αποφάσεις των ανώτατων δικαστηρίων κρατών μελών της ΕΕ όπως: 441/2017, 442/2017 του Γαλλικού Ακυρωτικού Δικαστηρίου, 963/2016, 608/2017 του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ισπανίας και ΧΙ ΖΠ 152/2017 του Γερμανικού Ακυρωτικού απερίφραστα:
• Αποδέχονται τον έλεγχο των ΓΟΣ , υπό το πρίσμα της αρχής της διαφάνειας
• Επιβάλουν αυστηρές προϋποθέσεις προσυμβατικής ενημέρωσης προς εκπλήρωση της αρχής της διαφάνειας
• Διαπιστώνουν την ακυρότητα των ΓΟΣ που δεν ανταποκρίνονται στην αρχή της διαφάνειας

Σημειώνουμε ότι σχεδόν σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχει προκύψει το ίδιο νομικό πρόβλημα, το οποίο επιχειρείται να αντιμετωπιστεί νομολογιακώς (δηλαδή, με την επιδίωξη έκδοσης δικαστικών αποφάσεων).
Κατόπιν της έκδοσης δικαστικών αποφάσεων, χώρες όπως η Ρουμανία, Ουγγαρία, Κροατία, Πολωνία έχουν εκκινήσει και διαδικασίες νομοθέτησης.
Αντίστοιχα, τα δικαστήρια άλλων χωρών, προκειμένου να καταλήξουν σε αποφάσεις σύμφωνες με το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν απευθύνει προδικαστικά ερωτήματα στο ΔΕΕ και έχουν ζητήσει την αυθεντική ερμηνεία του Ευρωπαϊκού Δικαίου, όπως η Ισπανία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Κροατία, Πολωνία κα.
Η επιλογή αυτή ανταποκρίνεται και στο σκοπό της διασφάλισης της ενιαίας και ομοιόμορφης εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου σε όλη την Ευρώπη.

• Τα ανωτέρω στοιχεία σχετικά με κάθε χώρα παρατίθενται μετά από επικοινωνία με την αντίστοιχη Καταναλωτική Ένωση εκάστοτε χώρας.
• Ο ΣΥ.ΔΑΝ.Ε.Φ είναι μέλος της FXLOANS - Ευρωπαϊκή Νομική Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Καταναλωτών. (http://www.fxloans.org/representatives/).