ΕΤΣΙ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΕΤΡΗΤΑ ΣΕ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ & ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ !!!

Γράφει ο Νικόλαος Καρατσώρης

Εάν θέλει κάποιος να υπολογίσει τις αναλήψεις μετρητών από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά της χώρας αλλά και αυτών της γενικής κυβέρνησης στον βαθμό που χρησιμοποιεί μετρητά, τα μεγέθη τα οποία χρειάζεται να συνυπολογίσει είναι τα εξής :

1. Τα υπόλοιπα του νομίσματος σε κυκλοφορία στο τέλος κάθε περιόδου, δηλαδή τον δείκτη Μ0 o οποίος καταγράφει τα υπόλοιπα σε κέρματα και τραπεζογραμμάτια (χαρτονομίσματα). [1]. Εναλλακτικά θα μπορούσε να πάρει τα τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία από τον λογαριασμό 1 του παθητικού του ισολογισμού της Τράπεζας της Ελλάδας όμως αυτός δεν συμπεριλαμβάνει τα κέρματα και συμπεριλαμβάνει τραπεζογραμμάτια τα οποία είναι προς απόσυρση είτε προς εισαγωγή. Είναι πάντα μεγαλύτερος από τον δείκτη Μ0.

2. Τον λογαριασμό 9.2 από το παθητικό του ισολογισμού της Τράπεζας της Ελλάδας για τις καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κατανομή των τραπεζογραμματίων εντός του Ευρωσυστήματος. [2] Ο λογαριασμός αυτός καταγράφει τα υπόλοιπα των μετρητών που έχει εισάγει η χώρα από άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Τον λογαριασμό 9.3 από το ενεργητικό του ισολογισμού της Τράπεζας της Ελλάδας που καταγράφει τις εξαγωγές τραπεζογραμμάτιων που έχει κάνει η Τράπεζα της Ελλάδας στις χώρες της Ευρωζώνης. Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτό δεν ισχύει.

3. Τα υπόλοιπα των μετρητών, Cash, στα ταμεία των τραπεζών από την συγκεντρωτική κατάσταση των πιστωτικών ιδρυμάτων. [3] Τα υπόλοιπα των μετρητών σε λοιπά νομίσματα πλην ευρώ στα ταμεία τραπεζών είναι ελάχιστα, δεν επηρεάζουν σημαντικά τα συνολικά μεγέθη και τα συμπεριλαμβάνω ως μετρητά σε ευρώ.

4. Επιπλέον θα έπρεπε με κάποιον τρόπο να είναι γνωστά α.) τα μετρητά τα με τα οποία διακανονίζουν τις συναλλαγές τους όσοι εισέρχονται στην χώρα και β.) τα μετρητά με τα οποία διακανονίζουν τις συναλλαγές τους όσοι εξέρχονται από την χώρα. Και στις δύο περιπτώσεις το πιο χτυπητό παράδειγμα είναι το τουριστικό συνάλλαγμα. Πλην αυτών τα οποία είτε κατατίθενται σε τράπεζες είτε ανταλλάσσονται στα ανταλλακτήρια και συμπεριλαμβάνονται στα υπόλοιπα των ταμείων των τραπεζών δεν γνωρίζω εάν υπάρχει τρόπος να καταγραφούν οι συναλλαγές με μετρητά που είτε έχουν εισέλθει είτε έχουν εξέλθει από την χώρα δεν είναι γνωστός.

Το άθροισμα του Μ0+9.2-9.2 είναι η λογιστικά συνολική κυκλοφορία μετρητών στην χώρα τα οποία βρίσκονται στα ταμεία των τραπεζών ως Cash, στα ταμεία επιχειρήσεων και άλλων φορέων καθώς και στα νοικοκυριά χωρίς να συνυπολογίζουμε τα μετρητά που αφορούν τουριστικό συνάλλαγμα. Για να υπολογίσει κάποιος τις αναλήψεις μετρητών θα πρέπει να πάρει τις μεταβολές των παραπάνω μεγεθών σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή θέλει να εξετάσει και να κάνει τις εξής πράξεις:

+ Δ Μ0 (μεταβολή στα υπόλοιπα του νομίσματος σε κυκλοφορία)
+ Δ 9.2 (μεταβολή στην εισαγωγή τραπεζογραμματίων)
- Δ 9.3 (μεταβολή στις εξαγωγές τραπεζογραμματίων)
- Δ Cash (μεταβολή στα υπόλοιπα των ταμείων των τραπεζών)
= Δμ Μεταβολή Μετρητών

Η θετική μεταβολή σημαίνει αναλήψεις μετρητών από τα ταμεία των τραπεζών, η αρνητική μεταβολή σημαίνει επιστροφή μετρητών. Τα μεγέθη τα οποία είναι διαθέσιμα και εμφανίζουν κίνηση στην Ελλάδα είναι Δ Μ0 + Δ 9.2 – Δ Cash. Ας δούμε τι έχει συμβεί στην Ελλάδα από την εισαγωγή του ευρώ και μετά.

Τον Ιανουάριο του 2002 μπήκαμε στο ευρώ. Τα υπόλοιπα του Μ0 τον Δεκέμβριο του 2001 ήταν 7,180 δις €. Ταυτόχρονα στο τέλος του 2001 τα υπόλοιπα του 9.2 ήταν μηδενικά. Συνολική κυκλοφορία μετρητών 7,180 δις €. Tα υπόλοιπα μετρητών στα ταμεία των τραπεζών ήταν 1,534 δις €. Στο τέλος Μαρτίου του 2015 τα αντίστοιχα μεγέθη ήταν τα εξής: Μ0 26,093 δις €, λογαριασμός 9.2, 14,028 δις €. Η συνολική κυκλοφορία μετρητών τον Μάρτιο του 2015 ήταν δηλαδή 40,121 δις €. Επίσης τα μετρητά στα ταμεία των τραπεζών 1,677 δις €.

Από τον Δεκέμβριο λοιπόν του 2001 η αύξηση του νομίσματος σε κυκλοφορία ήταν 32,941 δις € =(26,093-7,180)+(14,028-0) ενώ τα μετρητά στα ταμεία των τραπεζών στο ίδιο διάστημα αυξήθηκαν κατά 0,142 δις €=(1,677-1,534). Αυτό σημαίνει ότι συνολικά αποσύρθηκαν από την είσοδο μας στην Ευρωζώνη 32,799 δις €=(32,941 - 0,142) μετρητών από τα ταμεία των τραπεζών χωρίς να σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν καταλήξει στα ταμεία επιχειρήσεων και στα «μπαούλα» των νοικοκυριών.

Ακολουθώντας την ίδια λογική το ποσό των 32,799 δις μπορούμε να το σπάσουμε σε περιόδους. Έτσι από την εισαγωγή στο ευρώ έως και τον Αύγουστο του 2009 η απόσυρση μετρητών από τις τράπεζες είχε φτάσει 10,746 δις. Από την 1/1/2001 έως και 31/8/2008 οι εργάσιμες ημέρες χωρίς να συνυπολογίζονται γιορτές και αργίες ήταν συνολικά 2000 ημέρες έτσι διαιρώντας με τα 10,746 δις με τις 2000 ημέρες βρίσκουμε ότι η μέση ανάληψη μετρητών ημερησίως από το 2001 έως και τον Αύγουστο του 2009 ήταν 5,24 εκ € ημερησίως. Θα μπορούσε κάποιος ορθά να ισχυριστεί ότι οι ημέρες που μπορεί να προβεί κάποιος σε ανάληψη είναι 365 και όχι οι εργάσιμες μια και υπάρχουν και τα ΑΤΜ. Επέλεξα τις εργάσιμες μια και υποθέτω ότι η ανατροφοδοσία των ATM γίνεται σε εργάσιμες ημέρες. Το διάστημα από το 2001 έως και τον Αύγουστο του 2009 είναι πολύ μεγάλο για να εξάγει κάποιος συμπεράσματα όμως δεν είναι αβάσιμο να ισχυριστεί κάποιος ότι υπάρχει μαζική απόσυρση μετρητών από τις τράπεζες σε αυτό το χρονικό διάστημα. Η μόνη παρατήρηση είναι ότι στην λήξη κάθε έτους αυξάνονται σημαντικά και βαίνουν αυξανόμενες οι εισαγωγές χαρτονομισμάτων από άλλες Κεντρικές Τράπεζες της ευρωζώνης. Από 0,776 δις € που ήταν τα υπόλοιπα στο τέλος του 2002 ο 9.2 ανεβαίνει στα 2,485 δις € στο τέλος του 2008. Τα ποσά αυτά επιστρέφονται σχεδόν αμέσως με την έναρξη κάθε έτους.

Τον Σεπτέμβριο του 2009 γίνονται οι εκλογές και αλλάζει η κυβέρνηση. Από τα 32,799 δις € εφόσον αφαιρέσουμε τα 10,746 δις € που αποθησαυρίστηκαν έως τον Αύγουστο το 2009 σημαίνει ότι οι σωρευτικές αναλήψεις έφτασαν από τον Σεπτέμβριο του 2009 έως και τον Μάρτιο του 2015 στα 22,322 δις €. Το πρόβλημα άρχισε να ξεκινά δύο μήνες πριν την υπογραφή του μνημονίου τον Μάρτιο του 2010 όταν και εισάγαμε 2,738 δις € χαρτονομίσματα και εκείνο τον μήνα σηκώθηκαν από τις τράπεζες 2,572 δις €. Οι αναλήψεις στην Ελλάδα κορυφώθηκαν τον Ιούνιο του 2012 όταν και το σωρευτικό ποσό μετά τον Σεπτέμβριο του 2009 έφτασε τα 25,149 δις €. Επίσης ο μέσος όρος ημερήσιων αναλήψεων τον Μαϊ του 2012 ήταν 136 εκ € και συνολικά τον Μαϊο 3,123 δις €. Από τον Ιούλιο και μετά η κατάσταση άρχισε να σταθεροποιείται και το σωρευτικό ποσό μετρητών που επιστράφηκε στις τράπεζες έως και τον Νοέμβριο του 2014 ήταν 13,755 δις € με αποτέλεσμα οι αναλήψεις μετρητών από τον Σεπτέμβριο του 2009 να ανέρχονται σε 11,394 δις €. Από τον Νοέμβριο του 2014 έως και τον Μάρτιο του 2014 οι αναλήψεις μετρητών ανέρχονται σε 10,928 δις € ή κατά μέσο όρο για το τετράμηνο 125,61 εκ € την ημέρα. Μόνο τον Ιανουάριο του 2015 οι αναλήψεις έσπασαν κάθε ρεκόρ και ανήλθαν σε 4,899 δις € ή 222,69 εκ € ημερησίως κατά μέσο όρο. Σε αντίθεση με τις εκλογές του 2012 η ανάληψη μετρητών συνεχίζεται αν και βαίνει μειούμενη.

Στο γράφημα φαίνονται οι μέσες αναλήψεις ανά μήνα καθώς και η σωρευτική μεταβολή από τον Σεπτέμβριο του 2009 έως και τον Μάρτιο του 2015. Ο μέσος όρος αναλήψεων ημερησίως χωρίς εθνικές γιορτές και εργάσιμες ήταν για την περίοδο αυτή 15,3 εκ € και η μέση τυπική απόκλιση 62,2 εκ €. Σε σχέση με την περίοδο Ιαν 2002-Αυγ-2009 οι μέσες αναλήψεις ημερησίως έχουν τριπλασιαστεί. Η πρόβλεψη για τον Απρίλιο είναι ότι οι σωρευτικές αναλήψεις θα αυξηθούν τουλάχιστον κατά 2,154 δις € μια και τα υπόλοιπα του λογαριασμού 9.2 αυξήθηκαν από 14,028 δις σε 16,182 δις. Το ποσό από τον Σεπτέμβριο του 2009 θα ανέλθει στα 24,5 δις €, πολύ κοντά δηλαδή στο μέγιστο που είχε φτάσει τον Ιούνιο του 2012. Η Τράπεζα της Ελλάδας έως και σήμερα 23/4 δεν έχει δημοσιεύσει ακόμη τον συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση πιστωτικών ιδρυμάτων και τα νομισματικά μεγέθη.

Μία ακόμη σημείωση. Ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2001 ήταν 10,934,985 και το 2014 10,903,704. Το νόμισμα σε κυκλοφορία στο τέλος του 2001 είπαμε ότι ήταν 7,180 δις ευρώ, άρα κατά κεφαλή 656.61 ευρώ. Τον Μάρτιο του 2014 το νόμισμα σε κυκλοφορία μαζί με τα εισαγόμενα τραπεζογραμμάτια ήταν 40,121 δις ευρώ, άρα κατά κεφαλή 3,748.24 ευρώ, ή αυξήση κατά 471%.

Τέλος στο γράφημα 3 θα δείτε το ποσοστό των μετρητών ως προς το σύνολο των καταθέσεων [4] στο τέλος κάθε έτους και το ποσοστό των μετρητών στα ταμεία των τραπεζών από το 2001 έως και τον Μάρτιο του 2015. Τα μετρητά στα ταμεία των τραπεζών ουδέποτε ξεπέρασαν τα 1,5% ως προς τις καταθέσεις ενώ τον Μάρτιο του 2015 το ποσοστό είναι 1,1%. Το σύνολο των μετρητών από 5,5% το 2001 βρίσκεται σήμερα στο 26,9%.

Θα μπορούσα το όλο κείμενο να το διανθίσω και με διάφορα σημαντικά γεγονότα και ειδήσεις σε περιόδους όπου οι μεταβολές είναι σημαντικές. Βαρέθηκα όμως για σήμερα. Αν πρέπει κάτι να σας μείνει είναι ότι τα μετρητά ουδεμία σχέση έχουν με οποιόδηποτε μέγεθος πλην της ασφάλειας. Αν με κάτι συνδέεται η αύξηση των μετρητών αυτό μάλλον είναι η ανασφάλεια και εάν κάτι είναι αλήθεια τα μετρητά δεν μπορεί κανένας να οχυρώσει την ανασφάλεια του με την κατοχή μετρητών.

[1] Ελληνική συμβολή στα νομισματικά μεγέθη της ζώνης του ευρώ,http://www.bankofgreece.gr/…/Statist…/monetary/monetary.aspx
[2] Λογαριασμός 9.2 στο Παθητικό του Ισολογισμού της Τράπεζας της Ελλάδας, http://www.bankofgreece.gr/…/Publicatio…/FinStatements.aspx…
[3] Συγκεντρωτική λογιστική κατάσταση πιστωτικών ιδρυμάτων,http://www.bankofgreece.gr/…/el/Statistics/monetary/nxi.aspx
[4] Στοιχεία για την περίοδο μετά την είσοδο της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, Ανάλυση καταθέσεων ανά τομέα http://www.bankofgreece.gr/…/Statist…/monetary/deposits.aspx